18. Мавзу: Газларда водород сулфидни аниқлаш. Режа

18. Мавзу: Газларда водород сулфидни аниқлаш.
Режа.
1.Умумий тушунчалар.
2.Водород сульфид ва унинг физик кимёвий хоссалари.
3.Газ таркибида водород сульфидни аниылаш усуллари.
1.Умуий тушунчалар
Har qanday gaz yoqilg‘isi bir qancha oddiy gazlardan tashkil
topgan bo‘ladi. Bu gazlar ikki qismga bo‘linadi: yonuvchi gazlar va
yonmaydigan gazlar. Yonuvchi gazlar qatoriga vodorod (N2), uglerod
oksidi (SO), metan (SN4), etan (S2N6), propan (S3N8), butan (S4N10),
pentan (S5N12) va boshqa og‘ir uglevodorodlar hamda vodorod sulfid
(N2S) kiradi.
Gazning yonmaydigan qismiga karbonat angidrid (SO2), azot (N2),
kislorod (O2) va suv bug‘lari (N2O) kiradi. Yonuvchi gazlarning eng
yengili vodorod (N2 ) bo‘lib, uning issiqlik berish qobiliyati – 10800
kJ/m3 . Bu gaz havodan yengil, rangi va hidi yo‘q. Bu gaz, asosan,
sun’iy gazlarda ko‘p uchraydi. Uglerod oksidining issiqlik berish qobiliyati – 12640 kJ/m3. Bu gaz o‘ta zaharli bo‘lib, uglerodning chala
yonishi natijasida hosil bo‘ladi. Bu gaz, asosan, sun’iy gazlar tarkibida
bo‘ladi. Bundan tashqari, har qanday yoqilg‘ining chala yonishi natijasida ham hosil bo‘ladi. Metan gazi (SN4), asosan, tabiiy gazlarning
asosiy qismini tashkil qiladi. Uning issiqlik berish qobiliyati – 35840
kJ/m3. Bu gazning na rangi va na hidi bor. O‘zi zararsiz. Metan gazi
tabiiy gazlarning 90 – 98% ini tashkil qilishi mumkin.
Etan (S2N6), propan (S3N8), butan (S4N10) va boshqa uglevodorodlar
ham yonuvchi gazlar bo‘lib, ular, asosan, metan gazi ishtirok etgan
tabiiy gazlar tarkibida uchraydi.
Ulardan tashqari, tabiiy va yo‘ldosh gazlarning tarkibida suv
bug‘lari, smola zarrachalari, chang, ammiak, vodorod, vodorod sulfid
uchrab turadi. Vodorod sulfid (N2S) zaharli bo‘lib, odam organizmiga
kuchli ta’sir qiladi. Bundan tashqari, gaz tarkibidagi suv bug‘lari bilan
birikib, sulfat kislota hosil qiladi va gaz quvurlarining metalini, qozon
hamda sanoat pechlarining metall qismlarini yemirib, ishdan chiqaradi.
Shuning uchun iste’molchilarga berilayotgan gazning tarkibida vodorod
sulfidning miqdori 2% dan oshmasligi kerak.