19-01guruh talabasi Xudayqulov Baxtiyorning

1.3. Синов дискрет сигналлари

Сигналларга рақамли ишлов бериш (СРИБ)да бир қатор сигнал турларидан таъсир этувчи синов сигналлари сифатида фойдаланилади. Энг кўп фойдаланиладиган синов сигналларига қуйидаги сигналлар киради:

1. Рақамли бирлик импульс, қуйидаги кетма-кетлик билан ифодаланади:


(1.2)


яъни, бу сигнал бўлганда бирга тенг ва нинг бошқа ҳамма қийматларида нольга тенг бўлади (1.5-расм).



1.5-расм. Рақамли бирлик импульс.

Кечиктирилган (ушланиб қолган) рақамли бирлик импульс қуйидаги кетма-кетлик орқали ифодаланади:

(1.3)


яъни, бу сигнал кечиктирилмаган сигналдан фарқлироқ, бўлганда бирга тенг ва нинг бошқа ҳамма қийматларида нольга тенг бўлади (1.6-расм).



1.6-расм. Кечиктирилган рақамли бирлик импульс.

Кечиктирилган рақамли бирлик импульс таърифидан қуйидаги тенглик келиб чиқади

(1.4)


2. Рақамли битта сакраш қуйидаги кетма-кетлик билан ифодаланади


(1.5)


яъни, бу сигнал нинг ҳамма манфий бўлмаган қийматларида бирга тенг (1.7-расм).



1.7-расм. Рақамли битта сакраш.

Кечиктирилган рақамли бирлик сакраш қуйидаги кетма-кетлик орқали ифодаланади

(1.6)


яъни, бу сигнал кечиктирилмаган сигналдан фарқлироқ, нинг ҳамма қийматларида бирга тенг ва нинг бошқа ҳамма қийматларида нолга тенг бўлади (1.8-расм).



1.8-расм. Кечиктирилган рақамли битта сакраш.


3. Дискрет экспонента қуйидаги кетма-кетлик орқали ифодаланади


(1.7)


бунда, а – ҳақиқий ўзгармас катталик (константа).
а нинг қиймати ва белгиси (+ ёки -) га боғлиқ равишда дискрет экспонента қуйидагича номланади:

• 
  ва – кичиклашувчи белгиси ўзгармас (1.9а-расм) , ;
  
• 
  ва – кичиклашувчи ўзгарувчан белгили (1.9б-расм);
  
• 
  – катталшувчи (ўсувчи);
  
• 
  ва – рақамли бирлик сакраш (1.7-расм);
  
• 
  ва – белгиси ўзгарувчан бирликлар кетма-кетлиги.
  

1.9-расм. Белгиси ўзгармас (а) ва
белгиси навбат билан ўзгарувчи (б) дискрет экспоненталар.


4. Дискрет гармоник сигнал, мисол учун дискрет косинусоида қуйидаги кетма-кетлик орқали ифодаланади


(1.8)


бунда – дискретлаш даври; А – амплитуда; - айланма частота бўлиб, циклик (даврий) частота билан пропорцоналлик коэффициенти орқали боғланган ( ).
Дискрет косинусоида аналог косинусоидадан узлуксиз вақтли дискрет вақт билан алмаштириш орқали олинади, яни





бўлса ва узлуксиз вақт ни билан алмаштириш натижасида қуйидагини оламиз (1.10-расм)


(1.9)

Дискрет синусоида ҳам шунга ўхшаш шаклда ифодаланади.

1.10-расм. Дискрет косинусоида.


5. Дискрет комплекс гармоник сигнал, комплекс кетма-кетлик билан ифодаланади

ёки икки ҳақиқий кетма-кетлик: косинусоида (ҳақиқий қисми) ва синусоида (мавҳум қисми) орқали ифодаланиши мумкин