19-mavzu. Induktorli sinxron mashina

3.10-rasm. Bir xil qutbli induktorli mashina: 1- qo’zg’atish chulg’ami; 2- rotor vtulkasi; 3- 
rotor magnit o’zagi; 4- statorchulg’ami; 5- stator magnit o’zagi; 6- qo’zg’atish chulg’ami magnit 
oqimi; 7- podshipnik qalqoni; 8- Yakor chulg’ami-1; 9- yakor chulg’ami-2 
Magnit induksiya o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tashkil etuvchilardan iborat 
bo‘ladi. Uning o‘zgaruvchan tashkil etuvchisi B

 
yakor chulg‘amlarida EYK ni 
hosil qiladi. Bu EYK ning davri rotorning tish bo‘linmasi bo‘yicha buri-lishga 
bog‘liq bo‘lib, chastotasiquyidagicha topiladi: 
f
1

Z
2
 n

 60. (3.9) 
3.11-rasm. Har xilqutbli induktorli mashina: 1- stator chulg’ami; 2- qo’zg’atish chulg’ami; 
I,II,III,IV- stator va rotor tishlari to’g’ri keladigan magnit zonalar 

---

Uch fazali induktorli generatorda yakor chulg‘amining har qaysi faza-siga 
stator qutblarining bitta jufti to‘g‘ri keladi. Qo‘zg‘atish chulg‘ami ikki qutbli 
magnit maydonni hosil qiladi, ya’ni bu chulg‘am paydo qilgan har qaysi qutb 
statorning uchta qutbidan tashkil topgan (uch qismga bo‘lingan). Stator qo‘shni 
qutblarining tishlari rotor tishlariga nisbatan 1/6 tish bo‘-linmasiga siljigan, 
shuning uchun rotor 1/6 tish bo‘linmasiga burilganda magnit oqimning maksimumi 
bitta qutbdan boshqasiga ko‘chadi. Rotor ay-langanda yakor chulg‘amining har 
bitta fazasida bir fazali mashinadagi kabi chastotasi f
1
= Z
2 
n/60 (bunda z
2
– rotor 
tishlarining soni) bo‘lgan EYK: 
 E = 4,44 f
1
w
a
k
ch.a
Ф

max
, (3.10) 
hosil bo‘ladi, lekin qo‘shni fazalarning EYK vaqt bo‘yicha 120

ga siljigan 
bo‘ladi. (3.10) da Ф
(

)max
= 0,5 (Ф
(

)max
– Ф
(

)min
) – bitta qutb magnit oqimining 
o‘zgaruvchan tashkil etuvchisi.