19-mavzu. Yo‘lovchilar tashish texnologiyasida logistik yondashuv

3. Yo`lovchi transporti shahar infratuzilmasining elementi sifatida
Transport xizmatlari holatini tasniflash. Yo'lovchilarni tashish uchun logistika axborot tizimlarining samaradorligi shahar aholisi uchun transport xizmatining turli xil holatlari uchun bir xil bo'lmaydi. Shu munosabat bilan shahar yo'lovchi tashish transportining aniq bir tasnifi dolzarb bo'lib, u logistika tizimini rivojlantirishning eng istiqbolli yo'nalishlarini belgilab beradi.
Odatda yo'lovchilarning yozishmalarini "safar maqsadi" asosida tasniflash qabul qilinadi. Ma'lum bo'lgan variantlar odatda quyidagi ro'yxatga kiritiladi: mehnat (o'qish, shu jumladan), ish (ish kunidagi xizmat safari), madaniy va maishiy (yoki ijtimoiy va maishiy).
Shahar aholisining barcha harakatlarini ikkita katta guruhga bo'lish mumkin: ixtiyoriy va majburiy. Ixtiyoriy harakatchanlik bo'sh vaqtlarda amalga oshiriladigan sayohatlar bilan tavsiflanadi, majburiy harakatchanlik ijtimoiy funktsiyalarni bajarishda amalga oshiriladigan sayohatlar bilan tavsiflanadi (masalan, ishga sayohat). Shuningdek, harakatlar doimiy, mavsumiy, davriy va bir martalik bo'lishi mumkin.
Bunga ishlash va o'qish uchun sayohatlar (majburiy harakat), sport musobaqalari va ommaviy madaniy-ko'ngilochar tadbirlarga sayohat (ixtiyoriy bir martalik harakatlar) kiradi. Tashish jadvalining shakllantiruvchi rolini inobatga olgan holda, ba'zi erkin harakatlarni odatiy deb hisoblash mumkin. Bunga yozgi kottejlar va shahar tashqarisidagi dam olish (mavsumiy sayohat) va diniy bayramlarda marosim joylariga sayohat (davriy sayohat) misol bo'la oladi.
Ushbu barcha qatnovlar transport vositalari jadvaliga muvofiq, garchi ular erkin bo'lsa ham, qat'iy belgilangan vaqtda amalga oshiriladi.
Amaliyot vaqtiga qarab harakatlarni tasniflash ikkita mustaqil xususiyatlardan foydalangan holda ikki darajali: safarning chastotasi va kunning vaqtiga qarab aniqlikda. Ruxsat etilgan harakatlarni ta'minlash uchun transport safarning muayyan vaqtiga (yoki ma'lum vaqt oralig'iga) moslashishi kerak.
Bunday holda, kunning vaqtiga qarab harakatlanadigan tarkibning kontsentratsiyasi talab qilinadi. Agar yo'lovchilar sayohat vaqtini tanlash huquqiga ega bo'lsalar, ular transport vositalarining jadvaliga moslashadi. Agar yo'lovchi transporti jadvalga rioya qilsa, u holda jadvalning oqim hosil qiluvchi funktsiyasi paydo bo'ladi, ya'ni yo'lovchilar oqimi kunning vaqtiga, transport vositalari to'xtash joylaridan o'tgan vaqtga qarab to'planadi.
Transport nuqtai nazaridan, yo'lovchilar harakatining yo'nalishlari to'g'risidagi ma'lumotlar ham muhimdir, bu shaharda yo'lovchilar tashishning boshlang'ich va yakuniy joylari bilan oldindan belgilanadi. Ushbu tasniflash mezoniga ko'ra harakatlarning ikki guruhi ajratiladi:
1) yo'nalish bo'yicha jamlangan;
2) shahar bo'ylab teng taqsimlangan.
Agar konsentratsiyalangan yo'lovchilar oqimi bo'lsa, unda ular oraliq bekatlarning minimal soniga ega bo'lgan maxsus yo'nalishlarni tashkil qilishni talab qiladi. Agar yo'nalishlar bo'yicha to'plangan yo'lovchilar oqimi bo'lmasa, u holda yo'lovchilar harakati shahar hududini teng ravishda marshrut tarmog'ida amalga oshiriladi. Agar yo'lovchilar oqimining ikkala turi mavjud bo'lsa, unda marshrut tizimi ikkala turdagi yo'nalishlarni birlashtirishi kerak.