1990-yillardagi Yaponiyaning siyosiy madaniy va ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishi mundarija: kirish I bob. 1990-yillardagi yaponiyaning siyosiy madaniy va ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishi

1868-yilgi inqilobning asosiy sabablari:

• 
  Ijtimoiy-siyosiy inqiroz
  
• 
  AQSh va boshqa mamlakatlarning mustamlakachilik siyosatiga qarshi chiqish
  
• 
  Iqtisodiyotni rivojlantirish zarurati
  

Mamlakatdagi ijtimoiy-siyosiy inqiroz, birinchi navbatda, aholining quyi qatlamlari muammolariga e'tibor bermaslik bilan bog‘liq edi. Shogunat ko‘plab dehqon isyonlari va isyonlari tufayli aristokratlarning iqtisodiy va siyosiy mavqeini tiklash siyosatini doimiy ravishda olib borgan. Dehqonlarning noroziligi feodal tuzumning parchalanishi bilan bog‘liq edi. Katta qishloq xo‘jaligi yerlarining egalari daimyo (knyazlar) bo‘lib, ular dehqonlarga yuqori soliq solishgan. Feodallar boshqa yig‘im-terim va majburiyatlarni hisobga olmaganda, hosilning yarmidan ko‘pini ulardan olishgan.
XIX asrda. feodal munosabatlar parchalanish davriga kiradi, kapitalning dastlabki to‘planishi jarayoni amalga oshiriladi, katta davlatlar paydo bo‘ladi. Tovar-pul munosabatlari nafaqat shaharni, balki qishloqni ham egallab oladi. Ustaxonalar hukmronligiga qaramay, kapitalistik manufakturalar paydo bo‘ladi. Biroq, feodal tartibga solish, katta soliqlar, ichki bozorning torligi (dehqonlar - mamlakat aholisining asosiy qismi - sanoat tovarlarini deyarli sotib olmagan) uning keyingi rivojlanishiga to‘sqinlik qildi.
XIX asrning birinchi yarmida. Manufakturalar soni va hajmi sezilarli darajada oshdi. Agar butun Xviiiv uchun bo‘lsa. XIX asrning dastlabki uchdan ikki qismida 90 ta manufaktura tashkil etilgan. Ularning 300 tasi paydo bo‘ldi. Mis, oltin, temirning yirik kon ishlanmalari kengaydi. Janubi-g‘arbiy hududlarda ishlab chiqarish korxonalari ayniqsa keng tarqalgan. Ko‘pgina manufakturalarda yollanma ishchilarning mehnati qo‘llanilgan. 1854 yilda Yaponiyada ishchilar soni 10 dan ortiq bo‘lgan 300 dan ortiq sanoat korxonalari mavjud edi. Ba'zi manufaktura korxonalarida bir necha o‘nlab to‘quv dastgohlari mavjud edi. Kapitalistik manufakturalarning paydo bo‘lishi Yaponiyada ilgari shakllangan savdo burjuaziyasi bilan bir qatorda sanoat burjuaziyasi ham shakllana boshlaganini anglatardi. O‘ziga xos sharoitlarda kapitalning dastlabki to‘planishi jarayoni sodir bo‘ldi. Qashshoq dehqonlar shaharlarga shoshilishdi. Og‘ir zulm, og‘ir soliqlar, savdo-sudxo‘rlik kapitalidan foydalanishning kuchayishi hunarmandlarning ommaviy vayron bo‘lishiga olib keldi. Shunday qilib, o‘z ishlab chiqarish vositalaridan mahrum bo‘lgan va o‘z ishchi kuchini sotishga majbur bo‘lgan odamlar toifasi paydo bo‘ldi.⁴
Shakllangan yapon burjuaziyasi feodal tuzumlarni yo‘q qilishga intildi. Shaharlarda paydo bo‘lgan turli xil ziyolilar, asosan samuray kelib chiqishi, ma'lum darajada burjua mafkurasining tashuvchisi bo‘lgan. Evropa va Amerika bilan yaqin aloqalarning o‘rnatilishi ziyolilar orasida Evropa burjua-ozodlik g‘oyalarining tarqalishiga yordam berdi.
XVII asr boshidan shogunat mamlakatni tashqi dunyodan ajratish siyosatini olib borishni boshladi. 1640 yildan keyin chet elliklar bilan savdo qilish va chet elliklarning davlatga kirishi taqiqlangan (faqat Gollandiya va Xitoy savdogarlari uchun istisno qilingan). Shuningdek, yaponlarning o‘zlari o‘lim jazosi ostida chet elga chiqish va yirik dengiz kemalarini qurish taqiqlangan. Bunday siyosatni shogunat mamlakatning siyosiy mustaqilligini yo‘qotishdan qo‘rqqanligi bilan izohlash mumkin. Bunday siyosatning yana bir sababi Yaponiyada xristian dinining tez tarqalishi bo‘lishi mumkin.
Biroq, 19-asrga kelib, izolyatsiya siyosati o‘zini oqlashni to‘xtatdi va faqat mamlakat rivojlanishiga to‘sqinlik qila boshladi.
1853-yil iyul oyida Yaponiya sohilida Amerika harbiy eskadrasini tashkil etdi. Uning qo‘mondoni Metyu Perri o‘zi bilan birga Amerika prezidenti millard Filmorning Yaponiya imperatori Komeyga xabarini olib keldi. Ushbu maktubda AQSh bilan diplomatik munosabatlar o‘rnatish tavsiya etilgan.
1858-yilda tengsiz shartnoma imzolandi, unga ko‘ra Yaponiya AQShdan olib kiriladigan tovarlarga ma'lum foizdan (5 dan 35 gacha) yuqori boj belgilay olmadi, Yaponiyadagi amerikaliklarning ekstraterritorialligini tan oldi (ya'ni ularning Yaponiya sudida sudlanmaganligi) va boshqalar. Fransiya va boshqalar). Yaponiyani ochiq talon-taroj qilish imkoniyatlari bilan kifoyalanmay, xorijiy davlatlar uni mustamlakaga aylantirishga intilishdi. 1862-yilda ingliz floti Yaponiya hukumatini ingliz fuqarosini o‘ldirgani uchun katta miqdorda tovon to‘lashga majbur qilish uchun Kagoshima shahrini halokatli bombardimon qildi. 1864-yilda AQSh, Angliya, Frantsiya va Gollandiyaning Birlashgan floti - o‘sha davrning asosiy mustamlakachilik kuchlari - Shimonoseki qal'asi shahrini o‘qqa tutdi va Yaponiya hukumatini kemalarni shimonoseka bo‘g‘ozidan to‘siqsiz o‘tish talablarini qondirishga majbur qildi. Yaponiyaning mustamlaka qulligi xavfi aniq edi. Bu antifeodal kurash va milliy ozodlik harakatining birlashishiga olib keldi.
Imperator chet elga qarshi va segunga qarshi harakatning milliy - vatanparvarlik ramziga aylandi va mamlakatning barcha isyonkor kuchlarini jalb qilish markazi Kiotodagi imperator saroyiga aylandi. 1866-yil kuzida qisqa qarshilik ko‘rsatgandan so‘ng, shogunat qulab tushdi va mamlakatdagi hokimiyat imperator Mitsuxitoga (Meiji) topshirildi. Yaponiya yangi tarixiy davrga kirdi.