1–laboratoriya ishi: dasturlash vositalari bilan tanishish va ularda ishlash

Java xususiyatlari. Java tilining asosiy xususiyati shundaki, uning kodi platformadan mustaqil ravishda maxsus baytcodega tarjima qilinadi, keyin bu bayt kodi JVM (Java Virtual Machine) tomonidan bajariladi. Shu munosabat bilan, Java kodi darhol tarjimon tomonidan bajarilgan PHP yoki Perl kabi standart talqin qilingan tillardan farq qiladi. Bunday arxitektura Java-dasturlarning o‗zaro platformali va apparatning ko‗chma imkoniyatlarini ta'minlaydi, shuning uchun bunday dasturlarni turli platformalarda - Windows, Linux, Mac OS va hokazolarda
- qayta takrorlashsiz ishlatish mumkin. Har bir platforma uchun JVM virtual mashinasi qo‗llanilishi mumkin, lekin ularning har biri bir xil kodni bajarishi mumkin. Java-ning yana bir muhim xususiyati shundaki, u avtomatik chiqindilarni to‗plash xususiyatiga ega. Va bu shuni anglatadiki, C++ da oldindan ishlatilgan narsalardan xotirani qo‗lda bo‗shatish shart emas, chunki axlat yig'uvchisi siz uchun avtomatik ravishda buni amalga oshiradi. Java ob‘ektga asoslangan tildir. Polimorfizmni, merosni, statik yozishni qo„llab-quvvatlaydi

Javani o„rnatish.

Java dasturlari ishlashi uchun JRE (Java Runtime Environment) mashinaga o‗rnatilishi kerak. Har bir o‗ziga xos platforma uchun JRE ning o‗z versiyasi mavjud. Biroq, biz faqat dasturlarni ishga tushirishni emas, balki ularni rivojlantirishni rejalashtirganimiz uchun maxsus JDK rivojlantirish kiti (Java Development Kit) kerak bo‗ladi. JDK texnologiyasi JRE, bir nechta qo‗shimcha dastur va yordamchi dasturlarni, xususan, Java kompilyatorini o‗z ichiga oladi.
JDK ning tegishli versiyasini rasmiy Oracle veb-saytidan yuklab olishingiz mumkin: http://www.oracle.com
Biz ushbu laboratoriya ishida JDK 8u201 talqinini o‗rnatamiz. JDK ning joriy talqini yuklab olganimizdan so‗ng uni ishga tushiramiz. Ektranda quyidagicha oyna ochiladi(1-rasm). Ushbu oynadan Next > buyrug‗i tanlanadi. Shundan so‗ng bizga o‗rnatilayotgan qo‗shimcha dasturlar(Development tools, Java FX SDK, JRE) hamda ular o‗rnatilayotgan katalog yo‗li ko‗rsatiladi. (1.2- rasm). Ushbu oynadan o‗rnatilayotgan katalogni o‗zgartirishimiz mumkin. Bu oynada ham Next > buyrug‗ini tanlaymiz.

1.1-rasm. JDK installeri ishga tushirish.
Dastur o‗rnatishni davom ettirish uchun Next tugmasini tanlang. Natijada oynada dasturni o‗rnatish papkasi to‗g‗risida ma‘lumot paydo bo‗ladi (1.2-rasm).

1.2-rasm. JDKni o‗rnatilish jarayonini boshlash.
JDKni o‗rnatish uchun Next tugmasini tanlang. Natijada dastur o‗rnatilish boshlanadi (1.3-rasm).

1.3-rasm. JDKni o‗rnatilish jarayoni
Endi biz uchun Java dasturlash tilida ishlashni osonlashtiruvchi IDE ni o‗rnatamiz. IDE dasturchilar uchun foydali qo‗shimcha dasturlar hamda qulay ish muhitiga ega bo‗lgani uchun ko‗pchilik tomonidan foydalaniladi. Biz ushbu laboratoriya ishida eng yaxshi IDE lardan biri bo‗lgan NetBeansIDE ni o‗rnatamiz. Ushbu dasturiy mahsulotni ham oracle.org saytidan yuklab olishimiz mumkin. Ishni NetBeansIDE ning o‗zimiz yuklab olgan installarini ishga tushirishdan
boshlaymiz (4-rasm). Ushbu oynada o‗rnatilayotgan komponentalar haqida ma‘lumot beriladi, biz Dalee > tugmasini bosamiz.

1.4-rasm. NetBeans dasturi installeri ilk oynasi.
Shundan so‗ng navbatdagi oyna hosil bo‗ladi va bu oyna foydalanuvchi hamda dasturiy mahsulot ishlab chiqaruvchisi o‗rtasidagi majburiyatlar va shartlar bilan tanishtiradi (6-rasm). Ushbu shartlarga rozi ekanligimizni bildirib Dalee > tugmasini chertamiz. Keyingi oyna bizga dastur o‗rnatilayotgan katalog haqida ma‘lumot beradi (6-rasm). Ushbu oynada standart katalog tanlangan holda bo‗ladi lekin biz uni zarur bo‗lsa o‗zgartirishimiz mumkin.

1.5-rasm. Shartlar haqida ma‘lumot beruvchi oyna

1.6-rasm. Dasturni o‗rnatish
Dastur o‗rnatilish jarayoni quyidagi oyna orqali kuzatib borishimiz mumkin.
O‗rnatilish jarayoni shu bilan nihoyasiga yetadi.

1.7-rasm. Dastur o‗rnatilish jarayoni

NetBeans dasturini ishga tushirib ko‗ramiz. Bizda quyidagicha oyna hosil bo‗lishi kerak (8-rasm).

Ko‗pchilik dasturlardagi standart holati kabi eng yuqorida menyular satri undan keying qatorda ko‗p foydalaniladigan amallar qatori. Menyular satrida Fayl, Pravka, Vid, Period, Istochnik, Okno, Servis va boshqa turli menyular joylashgan. NetBeans muhitida yangi loyiha hosil qilish uchun Fayl->Sozdat proekt… menyusi tanlanadi. NetBeans muhitidagi yana bir qulaylik bu loyiha fayllari hamda paketlarining daraxtsimon usulda taqdim etilishidir(8-rasm).
1.8-rasm. Lohiya tuzilishi
NetBeansIDE da kod tahrirlovchisi quyidagi ko‗rinishga ega(9-rasm)

1.9-rasm. Kod tahrirlovchisi.