1.“Oʻzbеk tili tаriхi” kursiga kirish

44.Gumon olmoshi.
Gumon olmoshlari. Eski oʻzbek tiliga oid yozma manbalarda kimsә(>kim+ersәr), nemәrsә(>ne+mә+er-sә), neersә (>ne+ersә), birәv(>birәgү), falān gumon olmoshlari qoʻllangan, ba’zan ayrim oʻrinlarda biroʻgү (bir+әgү), birәvlәn (bir+әv+lәn) formalari ham uchraydi. Ular kishi, narsa va hodisalarning taxminlash, tusmol qilish kabi ma’nolarini bildirgan.
Kimsә, kimәrsә, nemәrsә va neersә, falan, birәv,biroʻgү gumon olmoshlari tusmol qilingan kishilarga nisbatan qoʻllangan. Nemәrsә va neersә olmoshlari predmet va hodisalarga nisbatan ishlatilgan.
Kimsә gumon olmoshi eski oʻzbek tilining barcha davrlarida keng qoʻllangan: Kimsә tazallum etmәgәy (Lutfiy). Kimsә kim әylәmәs ashuqmagʻnы xayāl (Navoiy MQ).
Kimәrsә gumon olmoshi eski oʻzbek tilining ilk davrlarida qoʻllangan, keyingi davrlarda kam qoʻllangan:Kimәrsә kim seңә egri kөңүl tutar bu qadar(Sakkokiy).
Nemәrsә gumon olmoshi nimә soʻroq olmoshiga ersә soʻzining qoʻshilishi bilan hosil boʻlgan: Uch-tөrt nemәr s ә asыlыb erdi (BN). Kөp nemәrsә bergәn turur (Sh turk).
Birәv gumon olmoshi kimsa olmoshi ma’nosida qoʻllangan: B ir oʻ v kөz birlә bolgʻay qatlың (Navoiy LT). Birәv ishq ichrә qыldы qumrы (Ogahiy).
Falān gumon olmoshi arab tilidan oʻzlashgan: Falān kishigә, ya’nы faqыr qashыgʻa eltib (Navoiy MN). Falān vaqtda falān moʻlikiңiz mundagʻ xiyanat qыldы (Sh tar.).


45.Fe’lning semantik va grammatik belgilari. Fe’l yasalishi.
Fe’l barcha tillarda ham faol boʻlgan soʻz turkumlaridan biridir.
Fe’l semantik doirasi keng, lekin, asosan, ish-harakat hamda ish-harakat tasavvurini beradigan holatni anglatadi, ya’ni barmaq, kelmәk kabi fe’llar ish-harakatni, kөrmәk, yeshitmәk oylamaq fe’llari esa holatni bildiradi.
Fe’l turkumiga bir necha morfologik kategoriyalar xosdir: funktsional formalar, boʻlishli-boʻlishsizlik, nisbat, tuslanish, mayl va zamon.