1savol: ta'limda kredit nma

46. Oĝzaki va yozma nutq.Gap haqida umumiy ma‘lumotMa'lumki nutq og‘zaki va yozma ko'rinishga ega. Og‘zaki nutq gapirib turgan vaqt birligidagina mavjud bo‘lib, bu jarayon nutq tugashi bilan tugaydi. Og‘zaki nutq tezkorlik bilan amalga oshadi va tahrirga ega bo‘lmaydi. Og‘zaki nutqda fikrni aytganlarini xotirada ushlab turgan holda rivojlantirishga to'g'ri keladi. Og‘zaki nutq so‘z boyligi jihatdan yozma nutqdan anchagina kambag'al bo‘ladi.Yozma nutq - bu og‘zaki nutq. Yozuvda ishlatiladigan harflar bu nutq tovushlari. Matnda ishlatiladigan tinish belgilari nutqq a'zo bo'lishga xizmat qiladi: nuqta, vergul, o‘zaki nutqning intanatsion pauzalariga mos keladi. Bu harflar yozuvning moddiy shakli ekanligini anglatadi.u o‘z nutqni va butun nutqni ham tahlil qilish, matn uchun mos bo'lgan fikrni tanlash xususiyatiga ega.- yozma nutq og‘zaki nutqdan ravon hisoblanadi.Boshlangʻich sinflarda gap ustida ishlashni shartli ravishda 5 yoʻnalishda boʻlish mumkin. 1. Gap haqidagi grammatik tushunchani shakllantirish.2. Gap qurilishining oʻrgatish.3. Oʻquvchilarning nutqida gapning maqsadga va ohangga koʻra turlaridan foydalanishni shakllantirish.4. Gapda soʻzlarni aniq qoʻllash koʻnikmasini oʻstirish.5. Yozma nutqda gapni toʻgʻri tuzib yozish. Gap ustida ishlashning boshlangʻich bosqichi savod oʻrgatish davriga toʻgʻri keladi.
47. Bògin va sòz haqida tushunchaBOʻGʻIN — soʻzning alohida talaffuz qilish mumkin boʻlgan kichik boʻlagi. Fransuz tilshunosi M. Gammon 1929-yilda Boʻgʻin nutq artikulyatsiyasidagi muskullarning kuchlanishiga asoslangan degan. Bunda nutq oqimidagi tovush tizimining izchil holatda kuchlanishi va boʻshashishi nazarda tutiladi, yaʼni nutq qismlari kuchlanish bilan boshlanadi va yuqori nuqtasidan kuchlanish bilan tugaydi. Shu takrorlanish boʻgʻinga ajralishdir. Bu oʻzbek tilshunosi Ayub Gʻulomovning Boʻgʻin nutqning bir nafas toʻlqinidagi qismidir, degan qarashiga ham moye keladi. "Boshlangʻich" soʻzi 3 boʻgʻinli boʻlib, har biri kuchlanish bilan boshlanadi. Unlisi baland nuqtasi hisoblanib, undoshda kuchsizlanib tugaydi. Boʻgʻin kuchli boshlanishi va kuchli tugashi ham mumkin; 2) eng kichik oʻlchov birligi. Hijo deb ham ataladi. Sheʼr tuzilishida muhim ahamiyatga ega. Bunda har bir soʻz alohida emas, balki ular nutq butunligi, soʻzlarning oʻzaro fonetik munosabatida qaraladi.Soʻz — tilning narsa-hodisalar, jarayonlar va xususiyatlarni nomlash uchun xizmat qiladigan eng muhim strukturmaʼnoviy birligi; oʻz tovush qobigʻiga ega boʻlgan, borlikdagi narsalar haqidagi tushunchani, ular oʻrtasidagi aloqani yoki ularga munosabatni ifodalay oladigan, turli grammatik maʼno va vazifalarda qoʻllanadigan eng kichik nutq birligi, leksemaning nutqda muayyan shakl va vazifa bilan voqelangan koʻrinishi. Soʻz ran uchun qurilish materiali boʻlib xizmat qiladi, lekin, undan farqli ravishda, xabar yoki tugal fikr bildirmaydi. Oʻzida leksik va grammatik maʼnoni birlashtirgan hodda soʻz muayyan soʻz turkumiga mansub boʻladi, oʻz tarkibida muayyan til tizimida oldindan tayin boʻlgan barcha grammatik maʼnolarni ifodalaydi.Tilshunoslikda „soʻz“ atamasi leksemaga nisbatan ham qoʻllanadi va leksik soʻz deb yuritiladi. Masalan, „soʻz yasalishi“, „yasama soʻz“ birikmalarida „soʻz“ xuddi shu maʼnoda qoʻllanadi. Leksemaning nutqda muayyan shaklda voqelangan holati tilshunoslikda soʻz shakl, leksema shakl yokimorfologik soʻz deb ham yuritiladi.