2- кисм indd

5.3-расм. Ўзбекистонда аҳоли сони ортишининг динамикаси (млн киши)
1 
Натижада, мамлакатда аҳоли сонининг табиий ўсиши аҳоли сони ортиши­
нинг асосий манбаига айланди. Ана шу ўсиш кейинги ўн йилликларда ташқи 
миграция ҳисобига аҳолининг республикадан чиқиб кетиши миқдоридан 
муттасил равишда ортиқ бўлмоқда. Шунинг учун Ўзбекистонда аҳолининг 
табиий ўсиши бош ролни ўйнаётган аҳоли сони динамикасининг янги тури 
шаклланди (5.4­расм).
Шу билан бирга, мамлакатда аҳолининг табиий ўсиш коэффициенти 1991 
йилдаги 39,8 промилледан 2015 йилда 17,8 промиллега пасайди. Мазкур 
даврда туғилиш коэффициенти 1991 йилдаги 34,5 промилледан 2018 йилда 
21,4 промиллега пасайди. Туғилиш мамлакат қишлоқ аҳолисининг ўртасида 
энг сезиларли даражада камайганлигини алоҳида таъкидлаш лозим.
Меҳнат ресурсларини шакллантириш – бу инсоннинг жисмоний ва ақлий 
салоҳиятини узлуксиз тиклаш ва ушлаб туриш, унинг касбий малака ва 
таълим даражасини муттасил ошириб боришдир. Бу хусусият ҳам алоҳида 
шахсга, ҳам корхонада ёлланиб ишлаётган ходимлар гуруҳига тааллуқлидир. 
Меҳнат ресурсларини шакллантириш назариясига француз иқтисодчиси 
Ф. Кенэ асос солган. Унинг «Иқтисодий жадваллар» асарида биринчи марта 
ижтимоий ишлаб чиқаришнинг айланиши қонунияти илмий тадқиқ этилган. 
Ф. Кенэ қишлоқ хўжалиги тармоғи асосида ушбу ўзаро боғлиқликнинг 
қуйидаги қоидасини ишлаб чиққан: «Ресурсларни шакллантириш мунтазам 
равишда харажатлар билан, харажатлар эса ресурсларни шакллантириш 
билан алма шиб туради».
Франсуа Кенэ (фр. François Quesnay; 1694–1774) – француз 
иқтисодчиси, физиократлар иқтисодий мактабининг асосчиси.
Асарлари:
Избранные экономические произведения. – М.: Соцэкгиз, 1960.
1
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитасининг маълумотлари // http: // www.stat.uz

---

v боб. Mеҳнат ресурслари ва уларнинг шакллантирилиши
164