2- ma’ruza elektr yoy yordamida qizdirish. Reja

pechning texnologik yoki ishchi xarakteristikalari deb yuritiladi (ishchi xarakteristikalar - 
N=f(I);
q=f(I);

p
=f(I); va t = f(I); - bog‘lanishlar bilan ifodalanadi). 
Pechning energetik va ishchi xarakteristikalarini ta’lil qilish orqaligina, barcha 
ko‘rsatkichlar bo‘yicha optimal ish rejimini belgilovchi tok qiymatini belgilash mumkin. Ushbu 
xarakteristikalarni PEYOP ning almashtirish sxemasi yordamida nazariy hisoblab chiqiladi (4.7-
rasm). quyidagi belgilashlar amalga oshirilgan: 
r
x
T
T
2
2
,
- transformator ikkilamchi cho‘lg‘amining aktiv va induktiv
qarshiligi: 
r
x
KT
KT
,
- mos ravishda qisqa tarmoqning aktiv va induktiv qarshiligi; 
ä
R
- elektr yoyining qarshiligi; 
r
x
p
p
' , '
- reaktor aktiv va induktiv qarshiliklarining keltirilgan qiymatlari;
r
x
T
T
' , '
- transforomator birlamchi cho‘lg‘ami aktiv va induktiv qarshiliklarining keltirilgan 
qiymatlari; 
U

- manbadagi faza kuchlanishi; 
ä
U
- elektr yoyidagi kuchlanish. 
4.7-rasm. PEYOP ning almashtirish sxemasi. 
Almashtirish sxemasida pech elektr zanjirining elementlari mos ravishda induktiv va 
aktiv qarshiliklar bilan almashtiriladi, elektr yoyi esa aktiv qarshilik sifatida qabul qilinadi.
Almashtirish sxemasini tuzishda qarshiliklarni keltirilgan qiymatlari quyidagi tartibda 
aniqlanadi. Transformatorning ikkilamchi zanjiriga keltirilgan va xaqiqiy zanjirlardagi 
yo‘qolayotgan quvvat bir-biriga teng bo‘lishidan kelib chiqib, misol uchun r

1
quyidagi 
tenglamadan topiladi: 
I
r
I
r
I
r
1
2
1
1
2
1
2
2
1
 


( ' )
'
'
(4.5)
dan 
r
I
I
r
r
k
'
1
1
2
2
1
1
2








(4.6) 
bu erda
k
I
I

2
1
- transformatsiyalash koeffitsienti. 
SHunday qilib,
r'
1
qiymatini aniqlash uchun r
1
qiymatini transformatsiyalash 
koeffitsienti kvadratiga teskari proporsional ravishda o‘zgartirish talab qilinadi. Xuddi
shunday tartibda
x
r
p
' , '
1
va
x
p
'
qiymatlari aniqlanadi. Zanjirning to‘la qarshiligi 
almashtirish sxemasidan, tegishli o‘zgartirishlar kiritish orqali aniqlanadi (15,b rasmda to‘la 

---

qarshiliklar orqali ifodalangan almashtirish sxemasi keltirilgan). Qisqa tutashuv tokining 
transformator ikilamchi cho‘lg‘amiga keltirilgan (
0
ä

R
) qiymati quyidagicha aniqlanadi: 
I
U
r
x
2
2
2
2



(4.7) 
PEYOPlarning energetik xarakteristikalari quyida keltirilgan tenglamalar yordamida 
aniqlanadi va ularga asosan quriladi..
P
iss.y
=
3
2
2
I
r

(4.8) 
P
foyda
=
2
ä
ä
2
2
3
3
I
U
R
I

4.9) 
P
tula
= P
foyda
+ P
iss.y
=
)
(
3
ä
2
2
r
R
I

(4.10) 
ò ó ëà
ô îéä à
ýë
P
P


(4.11) 
S
U
I


3
2
2
(4.12) 
(4.13) 
(3.13) 
PEYOPning texnologik ( ishchi ) xarakteristikalari esa quyidagi tenglamalar yordamida 
aniqlanadi … 
(4.14) 
(4.15) 
(4.16) 
bu erda: q - 1 soatdagi pechp ishlab chiqaruvchanligi ; 
N
1
- 1 tonna po‘lat ishlab chiqish uchun sarf bo‘ladigan elektr energiyasining nazariy 
qiymati; 
N
- 1 tonna po‘lat ishlab chiqarish uchun sarf bo‘ladigan elektr energiyasining 
amaldagi qiymati. 
4.8 - rasmda pechning energetik va ishchi xarakteristikalari keltirilgan. Xarakteristikalar taxlili 
shuni ko‘rsatadiki, tokning oshishi bilan R
el
. tokning kvadratiga proporsional ravishda ortib 
boradi, yoydagi quvvat R
yoy
va aktiv quvvat o‘z qiymatlarining maksimumigacha ortib boradi va 
undan so‘ng (tokning ortib borishiga qaramay) kamayib boradi. Tokning I

qiymatida energiya 
sarfi o‘z qiymatining minimumiga, foydali ish koeffitsienti esa o‘z qiymatining maksimumiga 
teng. SHunday qilib, tokning I

qiymati pechning minumum elektr energiyasi sarf qilish optimal 
rejimini belgilaydi. 
Tokning I’’ qiymatida yoydagi quvvat R
yoy
o‘z qiymatining maksimumiga, ishlab 
chiqaruvchanlik o‘zining maksimum qiymatiga va 1 tonna po‘lat ishlab chiqish uchun ketgan 
vaqt t o‘z qiymatning minimumiga teng. 

---