2-боб. Ер ишлари технологияси ва механизациялаш § 10. Грунтларнинг ќурилиш ћоссалари

ёнбошдан ќазиб ўтиш, ишлаш усуллари мавжуд.
Тўѓри ќазиб ўтиш усулида экскаваторнинг ўтиш ўќи забой кўндаланг 
кесими доирасида бўлиб, битта позициядан иккита ён ва олд тараф ќазилади. 
Тўѓри ќазиб ўтиш усули бирламчи траншеялар ћосил ќилишда, кичик канал 
ва хандаклар ќазишда ќўлланилади (15.1.1, а - расм). 

---

70 
Ёнбошдан ќазиб ўтиш усулида экскаватор ўки забой кўндаланг 
кесимидан ташќарида бўлиб. Икки хил кўринишда – очик ва ёпиќ забойли 
бўлиши мумкин (15.1.1а, 15.1.1.б ва 15.1.2б - расм.лар). Ёнбошдан очиќ 
забойли ќазиб ўтишда экскаватор ќазилма иккита ёнини, (яъни ёнбош ва олд) 
ќазади, ёнбошдан ёпиќ забойли ќазиб ўтишда эса ќазилма иккита ёни ва олд 
ќисми ќазилади. 
Экскаваторлар асосий технологик кўрсаткичлари ќуйидагилар 
саналади: ќазиш радиуси, - R
ќаз 
, тўкиш радиуси - R
тук
, ќазиш чуќурлиги – 
H
каз
, тўкиш баландлиги H
тук.
Юќоридаги кўрсаткичлар ўлчамлари 
экскаватор маркасига, ишчи жихози турига ва ишлаш схемасига боѓлиќ 
бўлади.
15.1.1-расм. Драглайннинг ишлаш схемаси 
а-тўѓри ќазиб ўтиш схемаси; б-ёнбош ќазиб ўтиш схемаси; 

---

71 
15.1.2-расм. Тескари чўмичли экскаваторлар билан ер ишларини 
бажариш схемалари 
а-ёпиќ ёнбош усулида ќазиш схемаси; б- очиќ ёнбош усулида ќазиш схемаси; 
Ќазиш радиуси (R
ќаз
)- экскаваторнинг бурилиш платформаси ўќидан, 
ўзи турган сатхда, чўмич тишларининг грунтга ботган ќисмигача бўлган 
масофа (тўѓри чўмичли эксковатор учун энг юќори ќазиш баландлиги 
сатхида).