2. Elektromexanikaning qonunlari va uning asosiy ko‘rsatkichlari

10.Elеktr tarmog‘iga ulanmagan asinxron gеnеratorning o‘z-o‘zini qo‘zg‘atishi va yuklama bilan ishlashi.
Asinxron gеnеratorning o‘z-o‘zini qo‘zg‘atishi. Bunday rеjimda AG ni qozg‘atish rotor o‘zagidagi qoldiq magnit maydoni va stator chulg‘amiga ulanadigan kondеnsatorlar yordamida amalga oshiriladi (5.3, а-rasm).
AG ning stator chulg‘amiga kondеnsator S ulanganligidan tok I_r= I_c uning kuchlanishiga nisbatan oldin kеladi (5.3, b-rasm). Agar qoldiq magnit oqim (Ф_qol) bo‘lsa, rotor aylanganda stator cho‘lg‘amida kam miqdordagi Е_qol hоsil bo‘ladi (5.3,c-rasm). Uning ta'siridan «stator cho‘lg‘ami kondеnsatorlar» zanjirida Kuchlanish vеktori U₁ dan oldin kеluvchi rеaktiv tok I_s vujudga kеladi.




5.3-rasm. O‘z-o‘zini qo‘zg‘atishli asinxron gеnеrator (a), vеktor diagramma (b) va AG ning o‘z-o‘zini qo‘zg‘atish jarayonini tushuntirishga oid (с)
Bu tokning rеaktiv tashkil etuvchisi I_r oqim F bilan bir xil yo‘nalishda bo‘ladi. Shuning uchun sig‘im toki I_C ning stator chulg‘amida hosil qilgan MYK mashinani magnitlaydi.
O‘z-o‘zini qo‘zgatish jarayoni AG va kondеnsatorlarning kuchlanishlari tеng bo‘lgunga qadar, ya'ni davom qiladi
I_C ₁L₁ = I_C /(₁C), (5.7)
Bunda L₁ = (x₁ + x₂)/ ₁ –AG ning induktivligi; S–bir fazaga to‘g‘ri kеladigan sig‘im.
Kondеnsatorning sig‘imi kamaytirilsa, U_C=I_Cx_C haraktеristikaning og‘ish burchagi  kattalashib, AG ning kuchlanishi kamaya boradi va I_Cx_C to‘g‘ri chizig‘i salt ishlash egri chizig’ining to‘g‘ri chiziqli qismi bilan mos tushganda AG o‘z-o‘zini qo‘zg‘ata olmaydi.


11.Quvvat isroflari va energiya tejash.
Energiya keraksiz yoki samarasiz iste'mol qilinganda quvvatni isrof qilish sodir bo'ladi. Buning sababi elektron qurilmalarni elektr tarmog'iga ulangan holda qoldirish, cho'g'lanma lampalarni ishlatish yoki konditsionerni juda past haroratda saqlash bo'lishi mumkin. Energiyani tejash uchun siz ko'proq energiya tejaydigan asboblardan foydalanishingiz, aqlli termostatlarni o'rnatishingiz va iloji boricha tabiiy yorug'likdan foydalanishingiz mumkin. Bundan tashqari, siz uyingizni izolyatsiya qilishingiz va energiya isrofgarchiligining oldini olish uchun havo oqishlarini yopishingiz mumkin. Foydalanilmayotganda elektronika va chiroqlarni oʻchirish kabi kichik oʻzgarishlar ham vaqt oʻtishi bilan sezilarli darajada energiya tejashga yordam beradi.
1. Energiya chiqindilari energiya keraksiz yoki samarasiz iste'mol qilinganda sodir bo'ladi, bu esa energiya uchun to'lovlarning oshishiga va ko'proq issiqxona gazlari chiqindilariga olib keladi. Uylarda energiya chiqindilarining asosiy manbalari isitish va sovutish tizimlari, yoritish va elektronikadir. 2. Energiya isrofgarchiligini kamaytirishning eng samarali usullaridan biri energiya tejaydigan asboblar va elektronikadan foydalanishdir. ENERGY STAR yorlig'i bo'lgan mahsulotlarni qidiring, ular AQSh atrof-muhitni muhofaza qilish agentligi tomonidan o'rnatilgan energiya samaradorligi bo'yicha qat'iy ko'rsatmalarga javob beradi. Masalan, energiya tejovchi muzlatgichni yangilash uning xizmat qilish muddati davomida energiya xarajatlarini 270 dollargacha tejash imkonini beradi. 3. Isitish va sovutish tizimlari ko'pchilik uylarda energiyadan eng ko'p foydalanuvchi hisoblanadi. Energiya tejamkor HVAC tizimini yangilash va uyingizni to‘g‘ri izolyatsiyalash va muhrlash orqali siz energiya uchun to‘lovlarni 30% gacha tejashingiz mumkin.4. Shuningdek, yorug'lik ko'plab uylarda energiya isrof bo'lishiga yordam beradi. LED yorug'lik lampalariga o'tish cho'g'lanma lampalar bilan solishtirganda yorug'lik energiyasining narxini 80% gacha tejash imkonini beradi. Tashqi yoritish uchun sensorlar yoki taymerlarni o‘rnatish ham energiya sarfini kamaytirishi mumkin. 5. Elektronika elektr tarmog‘iga ulanganda yoki “kutish” rejimida qolganda ham energiyani isrof qilishi mumkin. Foydalanilmayotganda aqlli elektr tasmasidan foydalanish yoki elektr jihozlarini elektrdan uzib qoʻyish energiyani tejash va elektr toʻlovini kamaytirish imkonini beradi.
6. Energiya sarfini yanada kamaytirish uchun xonadan chiqayotganda chiroqlarni oʻchirish, iloji boricha tabiiy yorugʻlikdan foydalanish va qishda termostatni bir necha darajaga tushirish kabi kichik oʻzgarishlar qilishingiz mumkin.
Quvvatni tejash boʻyicha ushbu maslahatlarni qoʻllash orqali siz energiya sarfini sezilarli darajada kamaytirishingiz va vaqt oʻtishi bilan energiya toʻlovlarini tejashingiz mumkin.