2. Fermentlarning tuzilishi va uning tasnifi. Fermentlarning spetsifikligi. Allosterik fermentlar

Proteazalar

Oqsil va proteinlar-odam ozuqasining asosiy qismlaridan biridir.Ularni parchalash uchun ferment - proteazalar zarur. Ular sintezlanish joyi, muhiti va boshqa xususiyatlari bilan farqlanadi. Ulardan bir xillari oshqozonda faol, masalan, pepsin. Boshqalari oshqozonosti bezi tomonidan ajratib chiqariladi va ichak oralig'ida faol. Bezning o'zida fermentning nofaol shakli - ximotripsinogen ajralib chiqadi va u faqatgina ozuqa tarkibidagi nordon moddalar bilan aralashib, ximotripisinga aylanganda ta'sir qila boshlaydi. Bunday tartib, oshqozonosti bezi proteaza hujayralari tufayli o'zini shikastlashini oldini olishga yordam beradi.

3-rasm - Oqsillarning fermentativ parchalanishi
Proteazalar ozuqaviy oqsillarni maydaroq bo'laklar-polipeptidlarga parchalaydi. Ferment-peptidazlar ularni ichakda o'zlashtirilib ketadigan, aminokislotalargacha parchalaydi.

Lipazalar

Ozuqaviy yog'lar,oshqozonosti bezidan ajralib chiqadigan fermentlar-lipazalar tomonidan parchalanadi. Ular yog' molekulalarini,yog' kislotalari va glitseringa parchalaydi. Bunday ta'sirlanish uchun,12-barmoqli ichakda,jigarda hosil bo'ladigan o't mavjud bo'lishi kerak.

4-rasm - Yog’larning fermentativ gidrolizi
Transferazalar fermentlarning eng katta sinfidir va 500 dan ortiq individual fermentlarni o'z ichiga oladi. Bu fermentlar eng muhim metabolik jarayonlarni faollashtiradi - turli shakar, nukleotidlar , makromolekulyarlarning fosforillanish reaktsiyalarini katalizlash , monosaxarid qoldiqlarini tashish reaktsiyalarini amalga oshirish, organik di-oligo- va polisaxaridlar va kakozolarni sintez qilish.
+ R1
R + R1 -
Transferazalar
Fermentlar faolligiga kuchli ta'sir ko'rsatadigan ma'lum fizik va kimyoviy omillar mavjud va agar ular fermentlarning faolligini oshirsa, ular faollashtiruvchilardir . Metall ionlari ( K+, Na+, Mg+2, Zn+2, Cu+2) organizmdagi ko‘plab fermentativ reaksiyalarda.) va boshqalar faollashtiruvchi vazifasini bajaradi. Ular ferment-substrat yoki koenzim-apoferment komplekslarining shakllanishini osonlashtiradi, natijada reaktsiya tezroq bo'ladi. Kofermentlar : - ko'pgina fermentlarni faollashtirish uchun zarur bo'lgan past molekulyar o'ziga xos birikmalarni o'z ichiga oladi. Hozirgi vaqtda kimyoviy tarkibi va tuzilishi 20 dan ortiq moddalarda topilgan, ular fermentlar yoki koenzimlarning protez guruhlari deb ataladi . Kofermentlar nisbatan kichik molekulyar og'irlikdagi organik moddalardir. Keyingi tadqiqotlar natijalariga ko'ra, bir nechta koenzimlar vitaminlarni o'z ichiga oladi
kirish aniqlandi. U V1, V2, V6, RR, S, biotin, pantotenik kislota, foliy kislotasi, V12, lipoik kislota va boshqalarni o'z ichiga oladi. Biroq, yog'da eriydigan vitaminlarning koenzimatik xususiyatlari aniqlanmagan. Yuqorida sanab o'tilgan biologik faol moddalar fermentlarning faolligini oshiradigan kofermentlardir. bu sinfga turli reaksiyalarni tezlashtiradigan bir qator fermentlar kiradi. Bu fermentlarning ba'zilari suvning parchalanishida , ba'zilari esa katalizator sifatida SO2 va ammiakning parchalanishida ishtirok etadi. Masalan: aldolaza fermenti fruktoza fosfatning 2 molekula fosfotriozaga parchalanishini tezlashtiradi.