2. Golografiya prinspi va uning qo’llanilishi

perpendikulyar bo'lsa, bunday to'lqinlar ko'ndalang to'lqinlar deyiladi. Yorug’lik 
to'lqini ham ko'ndalang to'lqindir. Muhitning 0 nuqtasiga joylashgan manba t = 0 dan 


h

0
c
h
c
h
c
m







2
2
0

---

 
 
х 
х 
1.1-расм. 
boshlab x =Acoswt garmonik tebranma harakat qilayotgan bo'lsin, bu yerda 
A, w - mos ravishda tebranish amplitudasi va chastotasi. Amplituda deb 
muvozanat vaziyatidan eng katta chetga chiqish kattaligi tushuniladi. 0 
nuqtadan x masofa uzoqlikdagi zarraning ixtiyoriy t vaqtdagi siljishi:
 
 
 
 
u - to'lqinining muhitdagi tarqalish tezligi. Bu ifoda yuguruvchi to'lqin 
tenglamasi deb ataladi.  
To'lqin uzunligi deb bir xil fazada tebranayotgan 2 ta eng yaqin nuqtalar 
orasidagi masofaga aytiladi.  
l = uТ ekanligidan























x
t
A
u
x
T
t
A
u
x
t
A








2
cos
2
cos
cos
Mazkur tenglamadagi 2p/l  ni odatda, k harfi bilan belgilanadi va to'lqin soni deb 
ataladi. U 2p metr uzunlikdagi kesmada joylashadigan to'lqin uzunliklarining sonini 
ifodalaydi. Yuqoridagi ifoda 
x = Аcоs(wt - kx) 
ko'rinishga keladi. Bu tenglama to'lqin fronti yassi tekislikdan iborat bo'lgan to'lqin 
uchun o'rinlidir. 
Agar muhitda tarqalayotgan to'lqin sferik bo'lsa, tebranish amplitudalari tebranish 
manbaidan uzoqlikka 







r
teskari proporsional ravishda kamayib boradi: 
To'lqin tarqalish tezligi u nima ekanligini oydinlashtiraylik. Yassi to'lqin biror t 
vaqtda tebranish manbaidan x masofa uzoqlikka yetib kelsin. Mazkur vaqtdagi to'lqin 
fronti yassi tekislikdan iborat bo'lib, bu tekislikning barcha nuqtalari bir xil fazada 
tebranadi. Shu sababli to'lqin frontini bir xil fazalar tekisligi deyish ham mumkin. 
Fazalar bir xil degani
demakdir  w = соnst ligidan 
Buni differensiallab 
t
d
x
d
U 
ni olamiz.




A
r
cо s
t k r
(
)
const
u
x
t






 

t
x
u
const







---