Harakatsiz o`qqa nisbatan kuch momenti deb aylanish o`qidan kuch qo`yilgan nuqtaga o`tkazilgan radius-vektor ning kuch ga vektorial ko`paytmasi bilan aniqlanadigan fizik kattalikka aytiladi, ya’ni
Kuch momentining moduli
- kuch elkasi deyilib, kuch ta’sir chizig’i bilan aylanish o`qigacha bo`lgan eng qisqa masofaga teng. - kuch va radius vektor lar orasidagi burchak .
Ilgarilanma harakat dinamikasining tenglamasi F=ma asosida mos kattaliklar yordamida aylanma harakat dinamikasining tenglamasini hosil qilamiz.
yoki vektor ko`rinishda
2. Ilgarilanma harakatda impuls bajaradigan vazifani aylanma harakatda impuls momenti bajaradi. U impuls kabi vektor kattalik bo`lib harfi bilan belgilanadi. A moddiy nuqtaning harakatsiz O nuqtaga nisbatan impuls momenti deb quyidagi fizik kattalikka aytiladi.
Impuls momenti vektorining moduli.
Impuls momentining SI dagi birligi
.
m1kg mG`sq1kg mG`s
Impuls momenti va aylanma harakat kinematikasi harakateristkalari orasidagi bog’lanish.
Impuls momentining saqlanish qonuni.
Agar sistema yopiq bo`lsa unda tashqi kuchlar momenti nolga teng bo`ladi, ya’ni . Bu holda qo`yidagi ko`rinishni oladi.
yoki
Yopiq sistemada impuls momenti saqlanadi, ya’ni vaqt o`tishi bilan o`zgarmaydi. Oldin ta’kidlanganidek impuls momentining saqlanish qonuni tabiatning fundamental qonunlaridan biri bo`lib, u fazo izotropligining natijasidir.
Aylanma harakat qilayotgan jismning kinetik energiyasi.
Agar jism dumalayotgan bo`lsa, ya’ni ham ilgarilanma, ham massa markaziga nisbatan aylanma harakatda ishtirok etayotgan bo`lsa, uning to`la kinetik energiyasi ham ilgarilanma, ham aylanma harakat kinetik energiyalarining yig’indisiga teng bo`ladi.
Bu yerda s- jism massa markazining tezligi, Js – jismning massa markaziga nisbatan inertsiya momenti.
Ilgarilanma va aylanma harakat dinamikasi xarakteristkalari orasidagi bog’lanish.
-
Do'stlaringiz bilan baham: |