2-Жорий назорат Таянч иборалар: Инновация – Innovatsiya

2-Жорий назорат

Таянч иборалар:

1. 
   Инновация – Innovatsiya (ing . innovationas — kiritilgan yangilik, ixtiro) texnika va texnologiya avlodlarini almashtirishni taʼminlash uchun iqtisodiyotga sarflangan mablagʻlar; 2) ilmiy-texnika yutuklari va ilgʻor tajribalarga asoslangan texnika, texnologiya, boshqarish va mehnatni tashkil etish kabi sohalardagi yangiliklar, shuningdek, ularning turli sohalar va faoliyat doiralarida qoʻllanilishi. 
   
2. 
   Инфратузилма – Infratuzilma (lot. infra - ostida) — i. ch. va tovar muomalasi, shuningdek, inson hayot faoliyati uchun zarur boʻlgan meʼyoriy sharoitni taʼminlashga xizmat kiluvchi turli-tuman yordamchi xizmat koʻrsatuvchi sohalar (tashkilot, korxona va muassasa) majmui; nomoddiy i.ch. sektori. I. xizmatlari moddiy shaklga ega boʻlmagan tovarlar boʻlib, ular hayotiy ehtiyojlarni qondiradi. I. zaruriy shart boʻlganidan uning ishlab turishini taʼminlashga iqtisodiy resurslarning bir qismi jalb etiladi. I. xizmat koʻrsatish sohasiga koʻra ishlab chiqarish infratuzilmasi (i.ch. ga xizmat koʻrsatuvchi sohalar — yuk tashish transporti, elektr va issiqlik taʼminoti, yoʻl xoʻjaligi, suv xoʻjaligi, ombor xujaligi, ilmiy konstruktorlik xizmati, axborot xizmati va b.) va ijtimoiy-maishiy infratu-zilma (aholiga xizmat koʻrsatib, uning ehtiyojini qondiruvchi sohalar — maorif, sogʻliqni saqlash, jismoniy tarbiya va sport, maishiy xizmat va b.) ga ajraladi. I. xizmati tovar boʻlganidan oldi-sotdi etiladi. Uning asosiy vazifasi insonga xizmat koʻrsatish, ammo bu ish pulli, bepul va imtiyozli tarzda bajarilishi mumkin. I. xizmatlarini harakteriga koʻra guruxlaganda bozor infratuzilmasi ajralib turadi. Chunki unda bozor munosabatlarini amalga oshiruvchi xizmatlar koʻrsatiladi. Qaysi darajada xizmat koʻrsatilishiga koʻra, korxona, tarmoq i. ch. majmualari va hududiy I. ham mavjud. I. sohasida yaratilgan xizmatlar i. ch. va inson uchun naf keltiradi. I. xizmat koʻrsatishini tashkil etish uchun mablagʻlar sarflanadi. Shuning uchun ularni hisoblash mumkin va ular yalpi milliy mahsulot tarkibiga kiritiladi. I. ni yaratuvchi mehnat ham unumli hisoblanadi. I. ning samaradorligi koʻrsatilgan xizmatlarning sarf-harajatlarga nisbati orqali aniqlanadi.
   
3. 
   Инновацион лойиҳа – Aslida, barcha loyihalar ushbu ta'rifga mos keladi, chunki ularning ko'plari ma'lum moliyaviy investitsiyalarga muhtoj.
   

Ushbu shakl ajratilgan vaqt ichida aniq natijaga erishishga qaratilgan o'zaro bog'liq tashabbuslar to'plamini o'z ichiga oladi. Ular investitsiyalar ko'lami, shuningdek, ma'lum darajada tavakkalchilik bilan tavsiflanadi.

Integratsiyalashgan loyiha ko'pincha "multiproject" deb nomlanadi. Bir-birini to'ldiradigan bir nechta alohida asarlarning kombinatsiyasi bilan ajralib turadi.

4. 
   Инновацион муҳит – Hozirgi vaqtda rivojlangan mamlakatlarning yalpi ichki mahsulotida (YaIM) innovatsion texnologiyalarning ulushi 60 foizni tashkil etmoqda. Jahondagi kuchli raqobat muhitida innovatsion faoliyat intensivlik holati iqtisodiy rivojlanish darajasiga ta’sir ko‘rsatadi. Raqobat muhitida innovatsion faoliyat uchun qulay shart-sharoit yaratgan mamlakat yoki hudud bugungi kunda iqtisodiy o‘sishga erishmoqda.
   
5. 
   Технопарк – Texnopark, texnologik park — fan, taʼlim va ishlab chikarishni ilmiy tashkilotlar, loyihakonstruktorlik byurolari, oʻquv yurtlari, ishlab chikarish korxonalari birlashmasi koʻrinishida hududiy uyushtirish shakli. T. yuqori malakali mutaxassislarning bir joyga toʻplanishi natijasida ilmiy-texnika va texnikatexnologiya ishlanmalarini yaratish va ularni qoʻllashni jadallashtirish maqsadlarida tashkil etiladi. Rivojlangan mamlakatlarda keng tarqalgan. Koʻpincha soliq imtiyozlariga ega boʻladi.
   
6. 
   Бизнес-инкубатор – Biznes inkubator — kichik va oʻrta biznesni yuritish malakalari berish va tadbirkorlik madaniyatini tarbiyalash bilan shugullanadigan ixtisoslashgan muassasa. Biznes inkubator , asosan, xoʻjalik yurituvchi subʼyektlarga dastlabki faoliyatida bozor iqgisodiyoti boʻyicha zarur bilimlarni oʻrgatish, biznes reja tuzish, mablagʻlar topish, xalqarr grantlar olishda koʻmaklashish, tadbirkorlik gʻoyalarini amaliy loyihalarga aylantirish va joriy etish, shuningdek kichik va oʻrta korxonalarga menejment va marketing xizmatlari, tashkiliy, texnikaviy, iqtisodiy yoʻsindagi xizmatlar koʻrsatish kabi vazifalarni bajaradi. 
   

Венчур фондлар – Vengriya kapitaliga investitsiyalarning o'ziga xos xususiyati shundaki, ular odatda kompaniyaning ochilishi, o'sishi va rivojlanishi uchun mo'ljallangan bo'lib, uning faoliyati hech bo'lmaganda o'ziga xosligi, o'ziga xosligi, ya'ni, venchur moliyalashtirish bilan, har qanday mablag'larni amalga oshirish uchun mablag 'sarflanadi. uning faoliyati bozor tomonidan hali isbotlanmagan yangi g'oya. Shu munosabat bilan venchur kapital qo'yilmalar investor kapitalini yo'qotish xavfi yuqori; shu bilan birga, voqealar ijobiy rivojlangan taqdirda, ular ta'sirchan foyda olishga umid qilishadi. Ko'pincha turli xil innovatsion texnologiyalarni, bozorni rivojlantirishning yangi usullarini va boshqalarni rivojlantirish uchun venchur kapital qo'yilmalar jalb qilinadi. I.e. venchur kapital qo'yilmalari, odatda, ma'lum bir tajriba, xavfning ma'lum bir ulushi bo'lgan taqdirda (g'oyani muvaffaqiyatsiz amalga oshirish ehtimoli bilan bog'liq) tegishli bo'ladi. Shunga ko'ra, venchur kapital qo'yilmalar, odatda, uzoq muddatli bo'ladi, chunki ular "ixtiro qilish", u yoki bu loyihani yaratish va ilgari surish maqsadida jalb qilinadi, keyinchalik (yaratuvchilarining fikriga ko'ra) bozorda har qanday yangi joyni to'ldirishi va katta foyda keltirishi mumkin. .

Qoida tariqasida, investor venchur investitsiyalaridan foydani davriy dividendlar ko'rinishida emas, balki uni tashkil etish bosqichida moliyalashtirgan biznesdagi o'z ulushini (bir martalik) sotish shaklida oladi.

Venchur investitsiyalar va boshqa har qanday turdagi investitsiyalar o'rtasidagi farq quyidagicha:

• 
  1) investitsiyalar rivojlanishning dastlabki bosqichlarida kompaniyadagi ulush evaziga amalga oshiriladi;
  
• 
  2) venchur investitsiyalar kompaniyaning o'ziga kelib tushadi va uning o'sishi va rivojlanishi loyihasini moliyalashtiradi;
  
• 
  3) investorning vazifasi qiymatning tez o'sishini va biznesni kapitallashishini ta'minlash;
  
• 
  4) investor yuqori rentabellikni kutgan holda muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun moliyaviy xavflarni o'z zimmasiga oladi;
  
• 
  5) investorning venchur kompaniyasida "qolish" muddati 2 yildan 5 yilgacha;
  
• 
  6) investor foyda taqsimotidan manfaatdor emas va uni biznesni rivojlantirish uchun qayta investitsiyalashni afzal ko'radi - qayta investitsiya qilish;
  
• 
  7) kompaniyaga investitsiya qilishdan tashqari, investor o'zining boshqaruv tajribasi va ishbilarmonlik aloqalaridan foydalanadi;
  
• 
  8) venchur kapital qo'yilmalardan mablag'lar investitsiya davri oxirida narxlar oshgan investor ulushini sotishdan tushgan foyda ko'rinishida amalga oshiriladi.
  

7. 
   Концепция – Konsepsiya (lot. conceptio — majmua, tizim) — 1) biror sohaga oid qarashlar, tamoyillar tizimi, fakt va hodisalarni tushunish, anglash va izohlashning muayyan usuli, asosiy nuqtai nazar; 2)adabiyotda — biror asarning asosiy gʻoyasi. K. badiiy asar mohiyatini, ijodkorning "meni"ni ifoda etadi. Biroq badiiy asar K.si ayrim holatlarda muallifning subʼyektiv qarashlaridan keng qamrovli bulishi mumkin. Baʼzan muallif moʻljaliga zid holat yuz bersa ham, mohiyat eʼtibori bilan asar oʻz K.siga koʻra muallifning badiiy-estetik olamiga tegishli boʻladi. Oʻquvchining maʼnaviy-ruhiy saviyasi, tarixiy shart-sharoitdan kelib chiqqan holda badiiy asar K.si alohida taʼkidlanib, ochiq-oydin ifoda etiladi. Inson va borliq mohiyatiga koʻra, K. bir butunlikni tashkil etadi. Masalani muayyan ijodkorning oʻz K.si yoki alohida olingan haqiqiy sanʼat asarining K.si tarzida qoʻyish ham mumkin. Boshqa jihatdan, badiiy asar K.si unda tasvirlangan badiiy-estetik, obrazli dunyo orqali hayotni anglash mexanizmi — usuli boʻlib ham maydonga chiqadi. Umuman, K. badiiy asarning sanʼat, adabiyot va madaniyat tarixidagi oʻrnini hamda oʻquvchilar ommasiga taʼsir etish darajasini belgilaydi. ^[1]
   
8. 
   Табиий монополия – Tabiiy monopoliya - bozorda muayyan tovarlar (ishlar, xizmatlar) turlariga boʻlgan talabni krndirishda rakrbatli sharoitlarni yaratish texnologik xususiyatlarga koʻra mumkin boʻlmaydigan yoki iqtisodiy jihatdan maqbul boʻlmaydigan holat. Tabiiy monopoliyalar faoliyati ularning mamlakat iqtisodiyotida egallagan ahamiyatini hisobga olgan holda davlat tomonidan tartibga solinadi.
   

10. Интеллектуал мулк – Intellektual mulk - ijodiy akliy faoliyat mahsuli. Ixtirochilik va mualliflik obʼyekti huquqi maj-muiga kiruvchi, fan, adabiyot, sanʼat va i.ch. sohasida ijodiy faoliyatning boshqa turlari, adabiy, badiiy, ilmiy asarlar, ijrochi aktyorlik sanʼ-ati, jumladan ovoz yozish, radio, televideniye asarlari, kashfiyotlar, ixtirolar, ratsionalizatorlik takliflari, sanoat namunalari, komp-yuterlar uchun dasturlar, maʼlumotlar bazasi, nou-xauning ekspert tizimlari, tovar belgilari, firma ata-malari va b. akliy mulk obʼyektlariga kiradi. Hoz. davrda I. m.ni muhofaza qilish muhim vazifa hisoblanadi.

11. Муаллифлик ҳуқуқи – Mualliflik huquqi (ingl. copyright) gʻoya (fikr) yoki maʼlumotning maʼlum bir koʻrinishdagi ifodalanishini tartibga soluvchi ekskluziv huquqlar majmuidir. Umumiy qilib aytganda, soʻzma-soʻz „koʻchirish (nusxa olish)ga boʻlgan huquq“dir. Asosan, bu huquqlar cheklangan muddatli boʻladi. Mualliflik huquqi belgisi © boʻlib, baʼzi bir yurisdiksiyalarda qoʻshimcha ravishda (c) yoki (C) bilan ham ifodalanishi mumkin.

12. Патент – Patent (lotincha: patens — ochiq, aniq, ravshan) — texnik yechim yoki ixtironing davlat tomonidan eʼtirof etilganligini va ixtirochining oʻz ixtirosiga olgan mutlaq huquqini tasdiqlovchi hujjat. Patent olish jarayoni, patent oluvchining maʼsuliyatlari va eksklusiv huquqlari turli mamlakatlarda turlichadir. Shunday boʻlsa ham, har bir patent olish uchun yozilgan arizada ixtironing biror-bir yangilik kiritayotgani haqida maʼlumot boʻlishi kerak. Koʻp mamlalakatlarda berilgan eksklusiv huquqlar boshqalar patentlangan ixtironi ruxsatsiz yasashi, qoʻllanishi, sotishi yoki tarqatishi oldini oladi.

13. Плагиат – Birovning asarini yoki undagi fikrlarni oʻziniki qilib koʻrsatish, adabiy, ijodiy va ilmiy ishdagi oʻgʻirlik.

14. Ихтиро – Ixtiro — xalq xoʻjaligining turli sohalarida, ijtimoiymadaniy qurilish va mudofaa sohalarida ijobiy samara beradigan, oʻziga xos texnikaviy yechimga ega boʻlgan yangilik. Tor maʼnoda — davlat tomonidan tan olinadigan va tegishli qonun bilan muhofaza qilinadigan yangi texnikaviy yechim. Har qanday yangilik ham I. boʻlavermaydi. Masalan, quruq ilmiy qoidalar, xususan, kashfiyotlar, amalga oshirib boʻlmaydigan va xato takliflar (mas., abadiy dvigatel yaratish haqidagi takliflar) I. hisoblanmaydi. Hal qilinadigan masala faqat nazariy emas, balki amaliy ehtiyojlarni qondiradigan boʻlishi lozim. I. qonun bilan muhofazalangan davlatlarda har bir taklifning I. boʻlish shartlari belgilanadi. Bu shartlardan asosiysi masalaning eng yangi hisoblangan texnik yechimidir. Muayyan taklifni I. deb hisoblash uchun undan bir necha marta foydalanish imkoni ham boʻlishi kerak. I.ning yangiligi, yaʼni birinchi ekanligi (koʻpincha, ixtirochilikka oid tashkilotlarga berilgan hujjat — ariza sanasi) oldin berilgan mualliflik guvohnomalari va patentlar, I.lar eʼlon qilinadigan tegishli adabiyotlar, koʻrgazmalarda namoyish qilingan eksponatlar va b.ga muvofiq, aniqlanadi. Oʻzbekiston Respublikasida ixtirochi boʻla olish shartlari va uni tasniflash tartibi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan 1994 y.da tasdiqlangan "Ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalari haqida"gi qonunda belgilangan. I. boʻyicha talabnomalarni ekspertiza qilish, mualliflik guvohnomasi va patent berish ishlari Oʻzbekiston Respublikasi Davlat patent idorasi tomonidan amalga oshiriladi (yana q. Ixtirochilik huquqi). 

15. Товар белгиси – Tovar belgisi - bu bir yuridik va jismoniy shaxslar tovarlari va xizmatlarining boshqa yuridik va jismoniy shaxslarning shu turdagi tovarlaridan farqlash uchun xizmat qiladigan belgilangan tartibda ro'yxatdan o'tkazilgan belgidir.

Yuridik va (yoki) jismoniy shaxslar birlashmasining ular tomonidan ishlab chiqariladigan va (yoki) realizatsiya qilinadigan bir xil sifatga yoki boshqa umumiy tavsiflarga ega bo'lgan tovarlarini belgilash uchun mo'ljallangan tovar belgisi jamoaviy belgi hisoblanadi.