2-Kuchaytirgich – Amplifier 3-Elektron kuchaytirgich turlari

Vakuum naychalari

Kuchaytira oladigan birinchi amaliy qurilma bu edi triod vakuum trubkasi tomonidan 1906 yilda ixtiro qilingan Li De Forest Bu 1912 yil atrofida birinchi kuchaytirgichlarga olib keldi. Vakuum quvurlari deyarli barcha kuchaytirgichlarda 1960-70-yillarda ishlatilgan. tranzistorlar ularni almashtirdi. Bugungi kunda aksariyat kuchaytirgichlar tranzistorlardan foydalanmoqda, ammo vakuum naychalari ba'zi dasturlarda ishlatishda davom etmoqda.
1914 yilgi De Forest prototipi audio kuchaytirgichi Audion (triod) vakuum trubkasida kuchlanish kuchi taxminan 5 ga teng bo'lib, ushbu uch bosqichli kuchaytirgich uchun jami daromadni taxminan 125 ga etkazdi. Shaklida audioaloqa texnologiyasini rivojlantirish telefon, birinchi bo'lib 1876 yilda patentlangan bo'lib, tobora uzoq masofalarga signal uzatilishini kengaytirish uchun elektr signallarining amplitudasini oshirish zarurati tug'ildi. Yilda telegraf, bu muammo signallarni yozib olish va uzatishni orqaga qarab ishlash orqali sarf qilingan energiyani to'ldiradigan stansiyalardagi oraliq qurilmalar yordamida hal qilindi o'rni Shunday qilib, har bir oraliq stantsiyadagi mahalliy energiya manbai keyingi uzatishni ta'minladi Dupleks uzatish uchun, ya'ni har ikki yo'nalishda ham yuborish va qabul qilish, ikki tomonlama yo'nalishli rele takrorlash qurilmalari C. F. Varley telegrafik uzatish uchun. Dupleks uzatish telefoniya uchun juda zarur edi va muammo 1904 yilgacha H. E. Shrivvega qadar qoniqarli hal qilinmadi. Amerika telefon va telegraf kompaniyasi qurishga bo'lgan urinishlar yaxshilandi telefon repetitori orqa-orqadan iborat uglerod-granulali transmitter va elektrodinamik qabul qiluvchi juftliklari.^[5] Shreeve repetitori dastlab Boston va Amsberi (MA) o'rtasidagi chiziqda sinovdan o'tkazildi va yanada takomillashtirilgan qurilmalar bir muncha vaqt xizmat qilishdi. Asr boshidan keyin salbiy qarshilik aniqlandi simob lampalar kuchaytirishi mumkin edi, shuningdek takrorlanuvchi qurilmalarda sinab ko'rildi, ammo unchalik katta bo'lmagan.^[6]
Ning rivojlanishi termion klapanlar 1902 yil atrofida boshlanib, signallarni kuchaytirishning to'liq elektron usulini taqdim etdi. Bunday qurilmalarning birinchi amaliy versiyasi Audion triod tomonidan 1906 yilda ixtiro qilingan Li De Forest,^[7][8][9] bu 1912 yil atrofida birinchi kuchaytirgichlarga olib keldi.^[10] Chunki signalni kuchaytirish uchun keng qo'llanilgan yagona oldingi qurilma bu edi o'rni ichida ishlatilgan telegraf tizimlari, kuchaytiruvchi vakuum trubkasi dastlab an deb nomlangan elektron o'rni.^{[11][12][13][14]} Shartlar kuchaytirgich va kuchaytirish, lotin tilidan olingan kuchaytirish, (kattalashtirish yoki kengaytirish),^[15] birinchi marta ushbu yangi imkoniyat uchun 1915 yilda triodlar keng tarqalganda ishlatilgan.^[15]
3-
Xosil qilingan elektr tebranishlarni kuchaytirish juda muxim texnologik jarayondir. O’zaro aloqada elektrotexnikaning eng muxim masalasi ham shu kuchaytirish jarayoniga bog’liq. Elektron lampali va tranzistorli kuchaytirgichlarning ishi vakuumli lampalarda boshqaruvchi to’r va tranzistorlarda elektr tebranishlarni kuchaytirish xossasidan foydalanishga asoslangan. Elektron lampali kuchaytirgichlarni o’rganishda, dastavval uch elektrodli elektron lampani ishlash printspini yaxshi o’rganish kerak. Elektr tebranishlarni kuchaytiruvchi qurilma past chastotani kuchaytirgichlar (PChK) deyiladi. Odatda chastotasi f-50Gts-12kGts gacha bo’lgan chastotalar past chastotalar deb qabul qilingan. Ularni blok chizmasi 1-rasmda ko’rsatilgan. Past chastotali kuchaytirgich bir kaskadli yoki ko’p kaskadli bo’ladi. Ularning asosiy vazifasi zanjirdagi kuchlanish va quvvatni kuchaytirishdan iborat. Bunday turdagi kuchaytirgichlarni elektron lampalar, tranzistorlar, magnit elementlar va boshqa integral mikrochizmalar yordamida ko’rish mumkin. Avtomatik boshqarish tizimlari, radiotexnika, radiolokatsiya va boshqa tizimlarda kichik quvvatli signallarni kuchaytirgichlardan foydalaniladi. Kichik quvvatli o’zgaruvchan signalning parametrlarini buzmasdan doimiy kuchlanish manbaining quvvati hisobiga kuchaytirib beruvchi qurilma kuchaytirgich deb ataladi. Kuchaytirgich qurilmasi kuchaytiruvchi elementi, rezistor, kondensator chiqish zanjiridagi doimiy kuchlanish manbai hamda iste’molchidan iborat. Bitta kuchaytiruvchi elementi bo’lgan zanjir kaskad deb ataladi. Kuchaytiruvchi element sifatida qanday element ishlatilishiga qarab kuchaytirgichlar elektron, magnitli va boshqa xil turlarga bo’linadi. Ish rejimiga ko’ra ular chiziqli va nochiziqli kuchaytirgichlarga bo’linadi. Chiziqli ish rejimida ishlovchi kuchaytirgichlar kirish signali shaklini uzgartirmasdan kuchaytirib beradi. Chiziqli bo’lmagan ish rejimida ishlovchi kuchaytirgichlarda esa kirish signali ma’lum kiymatga erishganidan so’ng chiqishdagi signal o’zgarmaydi. Chiziqli rejimda ishlaydigan kuchaytirgichlarning asosiy tavsifi, amplituda chastota tavsifi (AChT)dir. Bu tavsif bo’yicha kuchaytirish koeffitsientini moduli chastotaga qanday bog’likligini ko’rsatadi. AChTsiga ko’ra chiziqli kuchaytirgichlar tovush chastotalar kuchaytirgichi (TChK), quyi chastotalar kuchaytirgichi (QChK), yuqori chastotalar kuchaytirgichi (YuChK), sekin o’zgaruvchan signal kuchaytirgichi yoki o’zgarmas tok kuchaytirgichi (O’TK) va boshqalarga bo’linadi.