2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Gap bo‘laklari ko‘rsatkichlari
Umumiy tavsif
Gap bo‘laklari ko‘rsatkichlari (aniqrog‘i: gap bo‘laklari vazi­fasini bajaruvchi so‘zlar va nominativ so‘z birikmalari­ning ko‘rsatkichlari) – tarkibi elementlar bo‘lmish ega, kesim, to‘ldi­ruvchi, aniqlovchi va hollar vazifasida kelgan gaplarga ishora qiluvchi maxsus yordamchi so‘zlardir.
Gapning bosh bo‘laklari ko‘rsatkichlari. d va d hol ko‘rsat­kichlari birinchisi kesimga nisbatan prepozisiyada ishlatiladi, ikkinchisi esa – postpozisiyada, ya’ni universal yordamchi mor­femaning grafik variantlari vazifasida keladi. Shuning uchun oxirgi d hol ko‘rsatkichi sifatida namoyon bo‘ladi.
Predikativlik neytralizatorlari. Predikativlik neyt­ralizatorlari – predikativ turdagi tarkibot (konstruk­siya)­lar­ga birikib, ularni substantiv tarkibotlar qatoriga o‘tkazuvchi yordamchi so‘zlardir. Buning natijasida substantiv tarkibotlar ega, to‘ldiruvchi hamda murakkab fe’lning ismiy qismi vazi­fasida kelish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Predikativlik neytralizatorlar qatoriga d. Zhe, suo, zhi kabi yordamchi so‘zlarni kiritish mumkin. d va zhi so‘zlari predi­kativ tarkibotning oxirida joylashtiriladi.
Birinchi holatda pogressiv neytralizatsiyani, ikkinchi holat­da esa regressiv neytralizatsiyani kuzatish mumkin.

2. 
   Amaliy mashg‘ulotlar
   

1. 
   seminar mashg‘uloti: O‘zbekistonda o’zbek xitoyshunoslik maktabning shakillanishi va rivojlanish bosqichlari
   

Xitoy filologiyasi kafedrasi 1918 yili Turkiston Sharq­shu­nos­lik institutining avlodi hisoblanadi. Bu davrda XX asrning unutilmas siymolari orasida shu dargohga asos solgan ustozlarimiz I.A.Lissen va U.M.Mamatoxunovalar xissalari nafaqat xitoyshu­nos­lik, balki jahon tilshunosligi va adabiyot­shunosligi rivojla­nishida salmoqli iz qoldirganini alohida tilga olish darkor. Keyinchalik kafedraning yuksalishida katta o‘qituvchilar O.A.Vagin, N.Xoxlov, I.Ro‘zboqiev, M.I.Muldaku­lova, G.I.Larionov, N.O.Ze­vush­kina, M.I.Molojatovalar o‘zla­ri­ning munosib hissasini qo‘sh­dilar. Fakultetning ilk tashkil etilgan damlarida B.A.Pestovskiy tomonidan xitoy tili va adabiyoti fanlaridan ma’ruzalar o‘qilar edi. 1924 yili Turkis­ton sharqshunoslik instituti ToshDUga (hozir­da Mirzo Ulug‘bek nomidagi Milliy universitet) sharqshunoslik fa­kulteti sifa­ti­da qo‘shiladi. Bu davrga kelib xitoy tili o‘qituv­chi­lari safiga ushbu til bo‘yicha 304 betlik “Zamonaviy xitoy tili gram­mati­kasi” kitobini yaratgan yirik tilshunos professor Ye.D.Po­li­vanov qo‘shiladi. 1930 yili sentyabr oyiga kelib Milliy univer­sitetning sharq fakulteti o‘z faoliyatini to‘xtatadi. 1944 yilda esa u o‘z faoliyatini qayta tiklaydi. 1951 yili bu fakultetda katta o‘qi­tuvchi M.I.Molojatovaning yetakchiligida fakultet kafedra­lari­ning biri bo‘lgan uyg‘ur filologiyasi kafedrasining qoshida talaba­larga xitoy tilini o‘rgatish yo‘lga qo‘yiladi. 1957 yili uyg‘ur filo­lo­giyasi o‘rniga O‘zbekiston maorif tarixida birinchi marotaba xitoy filologiyasi kafedrasi tashkil etildi. O‘sha davrda O‘zbekis­tonda tashkil etilgan kafedra nafaqat mam­lakatimizda, balki, bu­tun O‘rta Osiyoda xitoyshunoslik yo‘na­lishi bo‘yicha Sobiq Ittifoqda xitoyshunos mutaxassislarni tayyorlab beruvchi yagona markaz edi. Kafedraning bosib o‘tgan il­miy yo‘llarini sarxisob qiladigan bo‘l­sak, kafedra 1980 yilga kelib, nafaqat Markaziy Osiyo (Qozog‘iston, Qirg‘iziston respub­likalari), balki Bolgariya, Mo‘g‘uliston, Polsha hamda Laos kabi mamlakatlarga xitoyshunos olimlarni yetkazib bera boshla­di. Demak, bu o‘tgan asrning 70-80 yillariga kelib xitoy filo­logiyasi kafedrasi xalqaro kafedra sifatida faoliyat olib bor­gan­­ligidan dalolat beradi.