2-Лаборатория иши elektromantaj ishlarida turli sxemalarni yig‘ishni o‘rganish

Таркибли схема: Ускунанинг асосий элементларини белгилаб беради, уларнинг ўзаро боғлиқлиги ва белгиланган вазифасини бажаришни аниқлайди ва лойҳалашнинг бошланғич даврида қурилма билан танишиб ишлаш бўлимларини аниқлаш учун ишлатилади.
Асосий элементлар қисқартирилган ёзувларда кўрсатилган тўрт бурчак шаклда белгиланади. Элементлар орасидаги боғлиқлик ё`налувчи чизиқлар орқали таъсир этувчи элементнинг таъсирини синович элемент тамонига кўрсатилади.
Масалан, лойиҳалаш учун четдан туриб бошқариладиган электр юритма қурилмасини ажратилган ва қўшилган пайтдаги сигнализасия ва ортиқча юкламадан ҳимояни таъминловчи қурилма берилган бўлсин -ОЮҲ. Берилган вазифа бўйича таркибий схемани тузиш мумкин
(1 -расм) унда: Қурилманинг таъминот бўлими ТБ, бошқарув воситалари БВ: Eлектр юритмани бошқариш бўлими (объекти) ЭЮ. Юқорида кўрсатилган элементларнинг оқимини таъминлаб беради. Энергия оқимини бошқаришни БВ бажаради ортиқча юкламадан ҳимояни (ОЮҲ) катталигини назорат қилади.
Агар берилган оқим катталиги ортса унда ОЮҲ БВ- ўз таъсирини (БП_рус-ТВ_узб), (СУ_рус-БВ_узб), (М_рус-EЮ_узб), (БЗ_рус- ОЮҲ_узб)

1- расм. Таркибий схема: БП - блок питание; ТБ- таъминот бўлими.
СУ - система управление БВ - бошқарув воситаси. БЗ - блок заҳитў от перегрузок ОЮҲ - ортиқча юкламадан ҳимоя қилиш блоки. БУ - блок управление ББ- бошқариш блоки. БС - блок сигнализасия - СБ - сигнализасия блоки бўлими.
Таркибий схема ускуна элементлари ҳақида тавсилий маълумотлар орасидаги боғилқлик тасвири ва ишлаш алгоритимини тушунарли даражада тасаввур қилишга имкон беради.
Функционал схема: схема таркибига кирган элементлар ҳарактеристикасини, улардан оқиб ўтиш просессларини аниқ ифода этади. Функсионал схема лойиҳалашнинг кейинги тадбиқ этиш давридаги ҳар бир элементнинг келишилган ҳолдаги чиқарилган қарорга асосланади.

2-расм функсионал схема берилган бу 2-расмдаги схеманинг ривожлантирилганидир. Шема билан танишув даврида, лойиҳачи томонидан қуйидаги қарорга келинган: Қурилманинг таъминоти автомат қўшувчи орқали тармоқдан олинган (БП). Электр юритмани ишлатиш учун магнит юргизгич (МЮ), (МП) - иссиқлик релеси (ИР) пуск (П) ва стоп (С) тугмачаларини бошқариш (С); сигнал ёритгичи қўшилган (ЛВ) “ажратилган” (ЛО) Электроюритма ҳолатини сигнал орқали билдириб туради.