2-lekciya Elektron shinjirdin' aktiv ha'm passiv elementleri Elektr shinjirlari

2-lekciya

Elektron shinjirdin' aktiv ha'm passiv elementleri

Elektr shinjirlari dep, elektr toki payda qiliwshi ha'm oni aliniwin ta`miyinlew ushin berk jol payda qilatug’in qurilmalar jiynag’ina aytiladi. Elektr shinjiri, tiykarinan elektr energiyasinin’ deregi YE elektr energiyasi tutiniwshisi - R, birlestiriwshi simlar ha’mde shinjirdi jalg’ap-u’ziw ushin maslama (ulag’ish) - U kibi elemetlerden quralg’an (1-suwret).

Derekte basqa tu’r energiya (issiliq, mexanik, ximiyaliq ha'm sog’an uqsaslar) elektr energiyasina aylanadi. Elektr energiyasin payda qiliwshi tu’rli dereklerdin’ sha’rtli belgileniwi to’mendegishe:

• Derekte basqa tu’r energiya (issiliq, mexanik, ximiyaliq ha'm sog’an uqsaslar) elektr energiyasina aylanadi. Elektr energiyasin payda qiliwshi tu’rli dereklerdin’ sha’rtli belgileniwi to’mendegishe:
• - EJK;
• - Galvanik elementler yaki akkumulyator batareyalari;
• - Izbe-iz jalg’ang’an galvanik elementler;
• - Termometrler;
• -Fotoelement;
• - Turaqli tok mashini generatori;
• - O`zgermeli tok elektr mashina generatori.

Elektr energiya tutiniwshilarda basqa tu’r energiyalarg’a aylanadi. Elektr energiya tutiniwshilari sxemalarda to’mendegishe belgilenedi:

• Elektr energiya tutiniwshilarda basqa tu’r energiyalarg’a aylanadi. Elektr energiya tutiniwshilari sxemalarda to’mendegishe belgilenedi:
• - Zaryadlaniwshi akkumulyator;
• -Turaqli tok dvigateli;
• -Elektr peni;
• - Shog’lanba lampa.
• Elektrotexnik qurilmalardi jalg’ab u’ziw ushin kommutatsion (qurilmalar) apparatlar isletiledi (u’zgishler, jalg’ag’ishlar, tumblerler)
• Elektr shinjirlarin kommutatsion apparatlari to’mendegishe belgilenedi:
• - Bir polyarli (u’zgish);
• - Pereklyuchatel;
• - 3 fazali jalg’agish (rubilnik).

Elektr shinjiri elementleri passiv ha'm aktivke bo`linedi. Barliq elektr energiya derekleri aktiv elementler esaplanadi, olar EJKti ma`lim mug’dari menen xarakterlenedi. Elektr energiya issiliqqa aylanatug’in shinjir elementi qarsiliq R yaki o`tkiziwshenlik g manen xarakterlenedi. Bunday elementler passiv elementler dep ataladi. Aktiv elektr shinjirlari passiv elementlerden basqa, elektron yaki yarimo`tkizgishli a’spablardan quralg’an, olarda kiriw signali energiyani o`zgeriw processin basqaradi. Bul energiya bolsa derekten keledi.

• Elektr shinjiri elementleri passiv ha'm aktivke bo`linedi. Barliq elektr energiya derekleri aktiv elementler esaplanadi, olar EJKti ma`lim mug’dari menen xarakterlenedi. Elektr energiya issiliqqa aylanatug’in shinjir elementi qarsiliq R yaki o`tkiziwshenlik g manen xarakterlenedi. Bunday elementler passiv elementler dep ataladi. Aktiv elektr shinjirlari passiv elementlerden basqa, elektron yaki yarimo`tkizgishli a’spablardan quralg’an, olarda kiriw signali energiyani o`zgeriw processin basqaradi. Bul energiya bolsa derekten keledi.

Real elementlerdin’ modelleri elektr energiyasi ideal derekleri ha'm tutiniwshilari tu’siniklerinen paydalaniwg’a tiykarlanadi. Ma’selen: rezistivli, induktivli ha'm sig`imli elementler, ja’ne tok ha'm kernew derekleri. Rezistiv elementlerdi matematik modelleri Om nizami tiykarinda jaziladi, og’an ko`re aktiv qarsiliq r (yaki o`tkiziwhenlik g) tok (t) ko`rinisindegi ta`sir menen kernew I (t) ko`rinisindegi reaksiya arasindag’i baylanisti an’latiwshi parametr esaplanadi. 0t waqit aralig`idag’i intervalda rezistorda basqa tu’r energiyag’a aylang’an elektromagnit energiya.

• Real elementlerdin’ modelleri elektr energiyasi ideal derekleri ha'm tutiniwshilari tu’siniklerinen paydalaniwg’a tiykarlanadi. Ma’selen: rezistivli, induktivli ha'm sig`imli elementler, ja’ne tok ha'm kernew derekleri. Rezistiv elementlerdi matematik modelleri Om nizami tiykarinda jaziladi, og’an ko`re aktiv qarsiliq r (yaki o`tkiziwhenlik g) tok (t) ko`rinisindegi ta`sir menen kernew I (t) ko`rinisindegi reaksiya arasindag’i baylanisti an’latiwshi parametr esaplanadi. 0t waqit aralig`idag’i intervalda rezistorda basqa tu’r energiyag’a aylang’an elektromagnit energiya.

To’mendegi an’latpa siyimliliq elementin matematik modeli esaplanadi: Rvt qarsiliqti rezistiv element ha'm EDS YE derekten ibarat elementleri izbe iz jalg’ang’an elektr energiya deregin zamesheniya sxemasi to’mendegishe boladi:

• To’mendegi an’latpa siyimliliq elementin matematik modeli esaplanadi: Rvt qarsiliqti rezistiv element ha'm EDS YE derekten ibarat elementleri izbe iz jalg’ang’an elektr energiya deregin zamesheniya sxemasi to’mendegishe boladi:
• a) ishki qarsiliqli EJK deregi;
• b)elektr energiya deregi ha'm passiv tutiniwshi izbe-iz jalg’ang’an shinjirdi zamesheniya sxemasi.