2. Makromarketing va mikromarketing. Marketing tizimi xakida tushuncha va tarmok marketinglari

4-Mavzu: MARKETINGNI TARKIBIY TUZILISHI VA UNI BOSHKARISHNI TASHKIL ETISH.


Reja:
1. Marketing tizimi xakida tushuncha va tarmok marketinglari.
2. Makromarketing va mikromarketing.


1. Marketing tizimi xakida tushuncha va tarmok marketinglari

Marketing tizimi - bu kuyilgan maksadlarga erishish va maksadli bozor talabini kondirish uchun marketing kismlarining anik birikuvidir. Tarkib uzida turtta asosiy kism – maxsulot yoki xizmat, taksimot (sotish, utkazish, narxlarni) birlashtiradi.

Tovar va xizmatlarni olganda bozorga nima tavsiya etilishi sifat darajasi, sotish xajmi, kompaniyaning innovatsion darajasi, ulchovning xolati, aloxida shartlar tadkikotlarning xajmi va muddatlari mavjud maxsulotni sotishni tuxtatish paytini aniklab olish kerak.
Marketing tizimi ijtimoiy-iktisodiy elementlar, sub’ektlar yigindisidan iboratdir. Marketing tizimi uz tarkibiga turli elementlarni kamrab oladi:

1. 
   ta’minotchilar
   
2. 
   rakobatchilar
   
3. 
   vositachilar
   
4. 
   iste’molchilar (bozor)
   
5. 
   firma (kompaniya)
   

Marketing tizimini shakllantirish va amal kilishi anik urab turgan muxit ta’sirida olib boriladi. Bu muxitga ijtimoiy-iktisodiy, siyosiy, madaniy, demografik va ekologik omillar kiradi.
Ta’minotchilar – aloxida olingan tashkilot, uyushma, shaxslar yigindisidan tarkib topib, firmani moddiy, moliyaviy va maxsulot resrslari bilan ta’minlaydi.
Rakobatchilar – istak buyicha, safdosh tovar buyicha, tovar turi buyicha, tovar markasi buyicha turkumlanadi.
Marketing buyicha vositachilar – tashkilot uchun uning tovarlarini mijozlarga etkazish, sotish, aloka urnatish buyicha yordam kursatuvchilardir.
Vositachilar – savdo, logistik, marketing va moliyaviy vositachilarga bulinadi.
Savdo vositachilari - ulgurji va chakana savdogarlardir.
Logistika vositachilari – ombor tizimi xizmatlarida tovar va okim xolatlarini transportirovka kilish bilan shugullanish.
Moliyaviy vositachilar – bank, kredit, sugurta va boshka moliyaviy xizmatlarni amalga oshiradi.
Iste’molchilar – firmalar, aloxida fizik shaxslar yoki ularni potensial guruxi bulib, ular bozorda mavjud bulgan tovar va xizmatlarni olishga tayyor.
Iste’molchi – bozor kiroli, marketing vazifasi doimo iste’molchini xulk-atvorini urganish, uni extiyojini firma masulotiga bulgan munosabatini urganish, taxlil kilishdan iborat.
Firma, marketing va bozor munosabatlari bir-biriga uzaro ta’sir utkazib, dialektik bogliklikda xarakatlanib boradi. Firma yangi texnologik jarayonlarni egallashga, yangi maxsulotlar ishlab chikarishga fakat bozordagi munosabatlar sabab buladi.
Marketing tarkibini ishlab chikishda bosh masala uning bir butunligi, maksadga erishishda muvaffakiyatni ta’minlovchi barcha omillarning uzaro alokasidir.
Marketing iktisodiy kategoriya sifatida goyasi serkirradir. Uning tarkibi eki faoliyat soxalarida
- ishlab chikarish vositalari marketingi;
- iste’mol tovarlari marketingi,
- xizmat kursatish marketingi,
singari turlarini kursatish mumkin.
Buning xar birining faoliyatida umumiy tamoyillar va vazifalar saklanib koladi, ammo bu yunalishlarning xar biri uziga xos tomonlari bilan ajralib turadi.
Ishlab chikarish vositalari marketingi birinchi navbatda ishlab chikarish talablarini xisobga olishga asoslanadi. SHu sababli maksadga muvofiklik makbullik kat’iy uygunlik eng birinchi urinda turadi.
Iste’mol tovarlari marketingi xilma xil talab va didga ega bulgan iste’molchilarning keng doiralari bilan boglik.
Bu soxada iste’molchi fe’l atvorining tub moxiyatini urganishga katta e’tibor beriladi. Xususan iste’molchilarni guruxlash, reklama, maxsulot sotishni uyushtirish, bularning barchasi iste’mol tovarlari bozorida marketing faoliyatining asosiy masalalari xisoblanadi. Masalan, dukonlarda uz-uziga xizmat kursatish tamoyillari iste’mol tovarlari marketingi samarasi.
Iste’mol tovarlari xizmati marketingi ishlab chikaruvchi bilan iste’mol urtasida bevosita alokaning mavjudligi bilan ajralib turadi. Xizmatlarning kupchilik kismi kompleks xarakterga ega. Masalan, mexmonxonalar, jamoat ovkat joylari, ekskursion xizmat, edgorlik mollari sotish va xakozolar paydo bulishi yalpi turistik maxsulot tushunchasi bilan bevosita boglikdir. SHu sababli kursatish soxasida marketing juda katta yunalishga ega.