2-mallaniladigan monomerlar. Olifenlar Reja

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
2-mallaniladigan monomerlar. Olifenlar Reja
2-MAllaniladigan monomerlar. Olifenlar
Reja:
1. Polimerlanish reaksiyalari uchun qolumot
2. Etilenning olinishi, xossalari va ishlatilishi
3. Propilenning olinishi, xossalari va ishlatilishi
4. Buten-1 va Izobutilenning olinishi, xossalari va ishlatilishi
Polimerlanuvchi monomerlarning asosiy qismi molekulasida kamida bitta aromatik xarakterga ega bosh boglmagan qoga birikish reaksiyasi nisbatan oson ketadi. Bundan farqli aromatik qolarga birikish ayrim hollarda tegishli sharoit yaratilganda sodir bolab turuvchi qoni ifodasi (I), zamonaviy dunyoqarashlarga asosan quydagi 4 ta oraliq (olish extimoli kattaroq. Qolgan 3 xolat aktiv xolatlar botishlarda molekulaga muxim taladi. (2) va (3) oraliq xolatlar qutubli strukturalar, (4) xolat juftlangan elektroni bolgan etilen uchun faqat bitta strukturaga xosdir. Diolefinlar yoki osh boglangan uglerod atomlaridagi olumki tabbiy gazni eng qimmatli komponentlari - metan, etan, propan, butanlardir. Bular esa olefinlar olishda xom-ashyo vazifasini bajaradi. Etan - etilen olishda, propandan - propilen olishda, butandan esa etilen va propilen olishda ishlatiladi. Shu bilan birga tabbiy gazlarni qazib chiqarish mobaynida inert gaz- geliy olinadi. Metandan esa sintez-gaz, metanol, aldegid va Fisher-Tropsha usuli bilan uglevodorodlar olishda ishlatiladi.
Olefinlarning eng asosiy vakili etilen, propilen, butilenlar boplab foydalaniladi.
Ayrim olefinlarning xossalari

Olefin	MM	Tsuyuq, K	Tqay, K	b, g/sm3	q, kDj/kg
Etilen	28.05	103	169.3	1,251	47260
Propilen	42.08	87.8	225.3	1,877	45880
Buten-1	56.1	87.6	266.7	2,503	45380
Sis-buten-2	56.1	134.1	276.7	2,503	45380
Trans-buten-2	56.1	167.4	273.9	2,503	45380
Izobutelen	56.1	132.6	266.0	2,503	45380

Etilen. CH2=CH2
Etilen ilk bor gollandiyalik olim-kimyogar 1795 yili I.Deymon tomonidan sulfat kislota yordamida olgan va uni ayrim kimyoviy reaksiyalarini bayon qilishdi. U rangsiz gaz bollash mumkinligi II Jaxon urushidan biroz oldin maldi. Bunga mara Germaniyadan polivinilxlorid olishga ayrim mamlakatlarda kiyinchilik paydo bornini qoplaydigan yuqori sifatli izolyatsion materialga boldi. Etilenni yuqori bosim ostida polimerlanish usuli ishlab chiqilib uni dielektrik xossalari va izolyatsiya qobilyati aniqlangach 1940 yillarda avval Angliyada, keyin boshqa mamlakatlarda polietilenni chegaralangan miqdorda ishlab chiqarish boshlandi. Urush yillarida bu ishlab chiqarish ancha ollamasdan alyuminiy gidrid yordamida olish usuli yaratildi. Xozirgi kunda etilendan YuBPE, PBPE, etilen-propilen kauchugi, ularning sopolimerlari, stirol va vinilatsetat sopolimerlari olishda asosiy xom ashyo bolish usullari.
Sanoatda etilenni piroliz qilinib olinadi (neft va toladi.
Etilen uglerod va vodoroddan atmosfera bosimida va juda yuqori xaroratda (2000 oC) xosil bop yoki oz miqdorda toyinmagan uglevodorodlarni va boshqa organik birikmalarni yuqori xaroratda parchalashda metan, etan, propilen bilan birga xosil boni neft buglari bilan birga 550-600 oC kontakt massa (temir oksidi)dan oladi. koladi. Etilenni xosil bosir qiladi. Pirolizni 880 oC da olib borish natijasida xosil boladi.
Etilenni toridan-tori metandan olish xam mumkin. Buning uchun juda yuqori xaroratda (1000 oC va undan yuqori) kerak boladi. Bu sharoitda etilendan tashqari koladi. Reaksiya xaroratining ortishi bilan oxirgi maxsulot tarkibida atsetilen miqdori ortib etilen kamayadi. Etilenni etandan yoki tabiiy gazni etan saqlovchi fraksiyasidan xavo kislorodi bilan suv bugining mustaxkamligi uglerod-uglerod boglmaydi.
Piroliz jarayonida uglerod-uglerod boglgan radikallar yo uglevodorod molekulasidan vodorodni yulib oladi va barqaror birikmaga oirligi qancha katta bolaklanishi natijasida xosil bop boysunmaydi va ularni yakuniy miqdoriy va sifat natijalari radikallarni tasodifiy tozida kislota va spirt aralashmasiga mis sulfat, alyuminiy sulfat va boshqa metallarni sulfatlari faollashtiruvchi sifatida qoyicha unumi past, bundan tashqari olingan etilen organik qolsa, shuncha koladi. Etil spirtini katalizator sifatida ammoniy oksidi ishtirokida degidratatsiyalash yuqori unum bilan etilen xosil boshimchalarini saqlaydi. Ikkala xolda xosil botkazilib xaydash usuli bilan tozalanadi. Tozalangan birikmaga ishqor eritmasidagi rux bilan ishlov berilib yana etilen xosil qilinadi. Toza etilenning chiqish unumi yuqori (90%) bolganligi uchun elektrotexnikada va sanoatning boshqa tarmoqlarida keng miqyosda qollaniladi.
Etil spirtini degidratatsiyalanishi (suvsizlanishi) alyuminiy oksidi ishtirokida (katalizator) 250-400 oC olib boriladi. Jarayon qizdirish uchun qozon (rubashka obogreva) bilan jixozlangan reaktorda olib boriladi. Reaktordan chiqayotgan gaz sovutiladi, siqiladi, quritiladi va past xaroratda rektifikatsiyalanadi. Natijada yuqori tozalikdagi etilen olinadi.
CH3CH2OH shimchalardan xolis bong, ishqorning suyultirilgan eritmasi bilan yuviladi va quritiladi. Atsetilen singari vodorod xam katalizatorni zaxarlovchi qolishi kerak. Gidrogenlash reaktorlari qatorlashtirilib ketma-ket ulangan boladi. Bu turlarga katalizatorlar - kremniy ikki oksidiga maxkamlangan nikel joylashgan. Avval atsetilen va vodorod aralashmasi 200 oC gacha qizdiriladi; gidrogenlash jarayonida xarorat 180- 230 oC oraligtishi bilan katalizator eskirishi sababli zaruriyatga qarab reaktor tutun gazlari bilan isitiladi. Reaktordan chiqayotgan gaz quydagi tarkibga ega: 80% xajmiy bugz navbatida 50-60% etilen, 3% etan, 3% azot, 0,8% atsetilen va 30% atrofida vodorod saqlaydi. Sovutilgach va suv ajratib olingach, xom etilen siqiladi va quyi xaroratda rektifikatsiyalanadi. Tozalangan maxsulot 94-96% etilen, 3-4% etan, taxminan 1% azot va 0,5% atrofida atsetilen saqlaydi. Shuni aytish kerakki, atsetilendan olingan etilen polimerlanish uchun yaramaydi. U stirol olish uchun qoi qosirida ushlab turiladi. Reaksion aralashma tez sovutiladi. Gazlar siqiladi, suvdan ajratiladi va quyi xaroratda rektifikatsiyalanadi. Shu prinsiplar asosida etanni yuqori xaroratda (taxminan 900 oC) degidrogenlab etilen olinadi. Bu jarayon 0,5 atm bosimda olib boriladi va degidrogenlashga etan azot bilan aralashtirilib beriladi. Reaktordan chiqayotgan gaz 33% etilen, oz miqdorda aromatik uglevodorodlar va 0,3% atrofida atsetilen saqlaydi. Bu atsetilen sovutilib qatron moddalardan tozalanadi va 180-230 oC da degidrogenlab deyarli miqdoran etilenga aylantiriladi. Bu jarayon katalizatori sifatida xrom oksidiga (95%) maxkamlangan nikel (5%) dir. Xom etilen aktivlangan koldirilgan absorberlardan olib, ularni absorbsiya jarayoniga qaytaradilar. Bu usul bilan 96% kam botiboringiz uchun raxmat!
http://fayllar.org