2-Ma’ruza Avtomatik boshqarish prinsiplari. Funksional va struktura sxemalari Reja

ABS qurish prinsiplari
1) Ochiq sistemalar (qattiq boshqarish prinsipi)
2) Toydiruvchi ta’sirni kompensatsiyalash prinsipi
3) Og‘ish prinsipi (yopiq sistemalar)
4) Kombinatsiyalashgan boshqarish sistemalari
1. Ochiq sistemalar

F=0. Maqsadga muvofiqlik sharti Z=0. Boshqarish qurilmasining vazifasi boshqarish ob’ekti uchun ma’lum matematik tavsif bo‘yicha boshqaruvchi ta’sirni ishlab chiqish, u=u₀ bo‘lsa (stabilizatsiya masalasi).

Bu erda: U_r - chiqish kattaligi;
I - toydiruvchi ta’sir (yuklama) Z;
I_V - boshqariladigan ta’sir X.
Prinsipning afzalligi oddiylik.
Kamchiligi:
• Ob’ekt matematik tavsifining zarurligi;
• CHiqish kattaligini o‘zgarmas ushlab turishga Z va F sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.
, R_v – nazorat qilinmaydigan ta’sirlar


2. Toydiruvchi ta’sirpi kompensatsiyapash prinsipi
Masala: u~u₀ bo‘lgan shartda. x=x(z) funksiyani topish va tekshirish.
Sistema elementlari kuchaytirish koeffitsientlarini shunday hisoblash mumkinki, bu holda "kompensatsiya koeffitsienti" k=1 va toydiruvchi ta’sir 2 boshqariladigan kattalikka hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi, ya’ni sistema 2 ga nisbatan invariant.
Afzalliklari:
• Bitta yoki bir nechta toydiruvchi ta’sirlarning sistema aniqligiga ta’sirini kamaytirish yoki yo‘qotish
Kamchiliklari:
• Ob’ektning matematik tavsifi bo‘lishi shart,
• Sistema aniqligi uning o‘zi ishlab chiqaradigan ta’sirlardan tashqari barcha toydiruvchi ta’sirlarga bog‘liq.
3. Ogish prinsipi
Bu prinsip asosida ishlaydigan sistemalar – yopiq sistemalar teskari bog‘lanishli sistemalar. Sistema =u₀-u farq asosida ishlaydi va bu farq doim mavjud bo‘ladi.
Og‘ish kattaligi  sistemaning kuchaytirish koeffitsientiga bog‘liq va estatik sistema muvozanat rejimida bo‘lganda bu kattalik nolga teng bo‘ladi.
S istemada chiqish (boshqariladigan) kattaligi doimiy nazorat qilib turiladi va barcha toydiruvchi ta’sirlar bartaraf qilinadi.
Og‘ish prinsipi Avtomatik Boshqarish Nazariyasi (ABN)da eng ko‘p ishlatiladigan prinsipdir (hozir deyarli barcha sistemalar -yopiq).
Afzalliklari:
• Sistema elementlari matematik tavsifi aniqligiga talab ancha kamaygan;
• O‘ta yuqori aniqlik, chunki sistema barcha toydiruvchi ta’sirlarga nisbatan sezgir.
Kamchiligi:
• Katta bo‘lmagan og‘ishni borligi
4. Kombinitsiyalashgan boshqarish sistemalari
Bu sistemada og‘ish va toydiruvchi ta’sirni kompensatsiya qilish prinsiplari kombinatsiya qilingan va stabilizatsiya qilish yoki programmali boshqarishda yuqori aniqlikka erishilishi mumkin.