2-Ma’ruza: Majburiy sertifikatlashtiriladigan oziq-ovqat mahsulotlari kod tif bo’yicha (Tashqi iqtisodiy faoliyatlar kodi) turlari

---

2-Ma’ruza: Majburiy sertifikatlashtiriladigan oziq-ovqat mahsulotlari 
KOD TIF bo’yicha (Tashqi iqtisodiy faoliyatlar kodi) turlari 
Ovqat - bu tom ma'noda odamlar iste'mol qiladigan oziq-ovqat. Ularning asosiy 
xususiyatlari oziq-ovqat, biologik va energiya qiymati. Rossiyada ba'zi bir oziq-
ovqat turlari uchun sertifikat - sifat sertifikati - albatta berilishi kerak. Shuningdek, 
muvofiqlik deklaratsiyasini rasmiylashtirish majburiy bo'lgan oziq-ovqat 
mahsulotlarining ro'yxati mavjud. (Siz har doim majburiy sertifikat yoki Muvofiqlik 
deklaratsiyasini 
rasmiylashtirishingiz 
kerakligini 
Sertifikatlash 
markazi 
mutaxassislari bilan bog'lanish orqali aniqlab olishingiz mumkin.) 
Tabiiy oziq-ovqat mahsulotlarining asosiy tasnifi ularni quyidagi guruhlarga 
ajratadi: 
Sut va fermentlangan sut mahsulotlari (oziq-ovqat mahsulotlari uchun majburiy 
sertifikat). Sut kontsentratlari uchun Muvofiqlik deklaratsiyasini rasmiylashtirish 
majburiydir. 
Go'sht va go'sht mahsulotlari (Muvofiqlik deklaratsiyasini ro'yxatdan o'tkazish 
majburiydir). 
Baliq (muvofiqlik deklaratsiyasini rasmiylashtirish majburiydir). 
Tuxum (tuxum mahsulotlarini deklaratsiyasi majburiydir). 
O'simlik va hayvonot manbalaridan olingan yog'lar. 
Makaron (deklaratsiya talab qilinadi). 
Un, yorma va kepak (muvofiqlik deklaratsiyasi tuziladi) 
Non va non mahsulotlari. 
Yangi sabzavot va mevalar (shu jumladan mevalar, mevalar, yong'oqlar) va 
ulardan tayyorlangan oziq-ovqat mahsulotlari. 
Qo'ziqorinlar va ulardan tayyorlangan konservalar (GOST 28649-90). 
Shakar (maydalangan shakar va tozalangan shakar uchun, albatta, muvofiqlik 
deklaratsiyasini tuzish kerak) 
Asal va asalarichilik mahsulotlari (Muvofiqlik deklaratsiyasi, albatta, GOST R 
52097-2003 bo'yicha oziq-ovqat mahsulotlariga ixtiyoriy sertifikat tuziladi). - 

---

Qandolat mahsulotlari. 
Ziravorlar va ziravorlar. 
Mineral suvlar va alkogolsiz ichimliklar. 
Agar oziq-ovqatning o'zi haqida gapiradigan bo'lsak, unda sabzavotlar, 
mevalar, mevalar, mevalar, yong'oqlar, asal odamlar tomonidan o'zlarining tabiiy, 
qayta ishlanmagan shaklida iste'mol qilinadi. Oziq-ovqat mahsulotlarining 
aksariyati qayta ishlangandan so'ng iste'mol qilinadi: kolbasa, qandolat, non 
mahsulotlari, sut mahsulotlari va boshqalar. 
So'nggi paytlarda tabiiy konstruktsiyalar, tashqi ko'rinish va ta'mga ega bo'lgan 
tabiiy moddalar va mahsulotlardan ularni sezilarli darajada o'zgartirish orqali 
olingan sun'iy mahsulotlarni ishlab chiqarish sanoati ham jadal rivojlanmoqda. 
Sun'iy mahsulotlarning yorqin namunasi - donador oqsil ikra, zamonaviy go'sht 
mahsulotlari, sun'iy makaron. 
Oziq-ovqat mahsulotlarini sertifikatlash - bu Bojxona ittifoqining (Evroosiyo 
iqtisodiy ittifoqi) amaldagi texnik reglamenti qoidalariga muvofiq vakolatli 
akkreditatsiyadan o'tgan sertifikatlash organlari tomonidan majburiy deklaratsiya 
shaklida amalga oshiriladigan qonuniy tasdiqlangan protsedura. 
Texnik jihatdan tartibga solish bo'yicha amaldagi qonunchilikka muvofiq, oziq-
ovqat mahsulotlari uchun ikkita majburiy hujjat - laboratoriya sinovlari protokoli va 
muvofiqlik deklaratsiyasi tuzilishi kerak. 
Oziq-ovqat mahsulotlarini sertifikatlash uchun zarur bo'lgan hujjatlar to'plami 
(mahalliy ishlab chiqarish):
• deklaratsiyani ro'yxatdan o'tkazish uchun ariza yoki ariza beruvchining 
muhri va imzosi bilan sertifikatlash to'g'risidagi ariza 
• tashkilotni davlat ro'yxatidan o'tkazish to'g'risidagi guvohnoma, soliq 
organlarida ro'yxatdan o'tganlik to'g'risidagi guvohnoma 
• mahsulotlar ishlab chiqariladigan me'yoriy hujjatning nusxasi. (GOST, 
TSh va boshqalar) 
• binolarni ijaraga berish shartnomasi yoki ishlab chiqarish binolariga 

---

egalik huquqi to'g'risidagi guvohnoma 
• ishlab chiqarish bo'yicha sanitariya-epidemiologik xulosa yoki ishlab 
chiqarishning sanitariya holati to'g'risidagi akt yoki tadbirkorlik faoliyati boshlanishi 
to'g'risida xabarnoma 
• sinov uchun mahsulot namunalari 
• xom ashyo, yordamchi va qadoqlash materiallari xavfsizligini 
tasdiqlovchi hujjatlar (seriyali ishlab chiqarishni sertifikatlashda) 
• tarkibiy qismni ko'rsatadigan ishlab chiqarish birligi bo'yicha yorliqlar 
yoki ularning joylashuvi 
Sertifikatlashtirish ikki xil yahni, majburiy va ixtiyoriy xarakterga ega buladi. 
Majburiy sertifikatsiya konunlar va konuniy aktlar asosida amalga oshiriladi va 
tovar (jarayo'nlar, xizmatlarning), texnik reglamentlar talablariga va standartlarning 
majburiy talablariga mosligini isbotlashni tayominlaydi. 
Ushbu normativ xujjatlarning majburiy talablari xavfsizlik in-sonlarning 
sogligini ximoya kilish va atrof muxitni muxofaza kilishga karatilganligi sababli 
majburiy sertifikatsiyaning asosiy yunalishi bulib xavfsizlik va ekologiklik 
xisoblanadi. 
Maxsulotni u yeki bu sertifikatlashtirishga oidligi, uni tashki mu-xitga, inson 
salomatligiga tahsiri asosii mezon xisoblanadi. Ana shuning uchun tashki muxitga, 
inson 
salomatligiga 
tahsir 
kursatuvchi 
maxsulotlar 
albatta 
majburiy 
sertifikatlashtirishga mansub buladi, kolgan maxsulotlar esa sertifikatlashtirilishi 
ixtieriydir, 
Majburiy sertifikatlashtirish deganda sertifikatlashtirish xukukiga ega bulgan 
idora tomonidan maxsulot jaraen xizmatining standartlaridagi majburiy talablariga 
muvofikligini tasdiklash tushuniladi. 
Ixtieriy sertifikatlashtirish deganda ishlab chikaruvchi (bajaruv-chi), sotuvchi 
(tahminlovchi) yeki istehmolchi tashabbusi bilan ixtieriy ravishda utkaziladigan 
sertifikatlashtirish tushuniladi. 

---

Xozirgi sharoitda tashki mamlakatlar bilan savdoni, mamlakatlararo iktisodiy 
alokalarni, fan va texnikani rivojlanishi uchun xamda chikarilaetgan maxsulotlarni 
sifatini yaxshilash, ularni rakobatbardoshlik kobiliyatini oshirish uchun muntazam 
ravishda sinovlardan utkazish extieji ortib bormokda. Sinovlarni ku’incha uchinchi 
tomon deb ataluvchi shaxs yeki tashkilot amalga oshiradi. U kuriladigan masalada 
katnashaetgan tomonlar odatda tag’minlovchining (birinchi tomon) va xaridorning 
(ikkinchi tomon) manfaatlarini ximoya kilib, mutlako mustakil ravishda ish 
kuradilar. Uchinchi tomon tarafidan kilinadigan sertifikatlashtirish ishlab 
chikaruvchilarining ishonchiga sazovor bulmokda va shu sababli bunday yul keng 
kullanilib, salmokli ravishda tarkalmokda. Turli mamlakatlarda uchinchi tomon 
tarafidan bajarilaetgan sertifikatlashtirish tiziminitashkil etish amalda shuni 
kursatmokdaki,uni turlicha tashkil kilish mumkin ekan: ishlab chikaruvchi 
assotsiatsiyalar, yirik istemolchilar, standartlashtirish milliy tashkilotlari 
tomonidan,masalan,Franyiya va Angliyada 60-yillar boshida istehmolchilar 
tomonidan xarbiy maksadlar uchun elektronika maxsulotlarini sertifikatlashtirish 
tizimi yaratildi. 
Ayrim olingan mamlakat mikiesida yaratilgan milliy tizimlar majburiy bulgan 
standartlar doirasini kamrab oladi. Masalan: birinchilar katorida milliy mikesida 
kimmatbaxo toshlarni sertifikatlashtirish tizimlari kullanilgan. 
Sertifikatlashtirish tushunchasi keng mahnoda uchinchi tomon tarafidan 
utkaziladigan texnikaviy mehyoriga, ish uslubiga, koidaga muvofikligini kamrab 
olgan xar kanday tekshiruvdir. SHuning uchun sertifikatlashtirishni tekshiruv deb 
xisoblab, bosim ostidagi idishlarni ‘ortlash xavfidan ximoyalangan kurilmalarning, 
atom reaktorlarining va tog texnikasining ishlatishdagi xavsizligini tahminlash 
uchun texnikaviy nazorat urgatuvchi idoralar shartli tekshiruvni amalga oshiradi. 
Vazirlar Mahkamasining 2011 yil 28 a’reldagi 122-qarori 1-ilovasiga asosan, 
77 turdagi mahsulot majburiy sertifikatlanishi belgilab berilgan. Unga ko’ra 
mahsulotlar KOD TIF 2007 versiyasiga asosan belgilab berilgan. Ushbu mahsulotlar 
ichiga ozqi-ovqat mahsulotlari, qurilish mahsulotlari, yengil sanoat mahsulotlari, 
mashinasozlik jixozlari, yog’ochsozlik buyumlari, dori va dori vositalari kiradi. Har 

---

bir mahsulotning turi bo’yicha TIF KODlar belgilangan va ular asosida mahsulotlar 
klassifikatsiyalanadi. Umumjaxon klassifikatoriga asosan har bir mahsulot turi 
uchun kodlar beriladi. Ana shu kodlar asosida mahsulotlar im’ort va eks’ort qilishda 
identifikatsiyalanadi. Shu jumladan O’zbekiston Res’ublikasida ham TIF KODlari 
bo’yicha bojxonadan mahsulotlar o’tkazish ishlari, eks’ertiza ishlari hamda 
deklaratsiya ishlari olib boriladi. Quyida O’zbekiston Res’ublikasi sertifikatini 
e’tirof etuvchi (ta’n oluvchi) davlatlar ro’yhati keltirilgan. 
1-jadval: 
№ 
Davlatlar nomi 
№ 
Davlatlar nomi 
1 Avstriya 
26 Niderlandq 
2 Azerbaydjan 
27 Novaya Zelandiya 
3 Avstraliya 
28 Norvegiya 
4 Argentina 
29 OAE 
5 Belg’giya 
30 
31 
‘olg’sha 
6 Belarusg’ 
31 ‘ortugaliya 
7 Braziliya 
32 Rossiyskaya Federatsiya 
8 Velikobritaniya 
33 Rumqniya 
9 Vengriya 
34 Singa’ur 
10 Vg’etnam 
35 Slovakiya 
11 Germaniya 
36 Sloveniya 
12 Gonkong 
37 SSHA 
13 Gretsiya 
38 Tayvang’ 
14 Daniya 
39 Turtsiya 
15 Izrailg’ 
40 Ukraina 
16 Indiya 
41 Finlyandiya 
17 Indoneziya 
42 Frantsiya 
18 Irlandiya 
43 Xorvatiya 
19 Is’aniya 
44 CHexiya 
20 Italiya 
45 CHili 
21 Kanada 
46 SHveytsariya 
22 Kitayskaya Narodnaya 
Res’ublika 
47 SHvetsiya 
23 Lyuksemburg 
48 YuAR 
24 Malayziya 
49 
50 
Yujnaya Koreya 
25 Meksika 
50 Ya’oniya 
 

---

Nazorat uchun savollar 
1. Majburiy sertifikatlashtirish deb nimaga aytiladi?
2. Ixtiyoriy sertifikatlashtirish qanday amalga oshiriladi?
3. Majburiy sertifikatlashtiriladigan mahsulotlarga qanday mahsulot turlari kiradi? 
4. TIF KODi nima?