2 ma’ruza mavzu: Ichki kuchlar va ularni aniqlash. Kesish usuli. Reja

2.2. Deformatsiyalar va ko’chishlar 

 

Yuqorida belgilanganidek, jismlar tashqi kuchlar ta’sirida o’zlarining shakl va 

o’lchamlarini o’zgartiradi, ya’ni deformatsiyalanadi. 

Jismning  yoki  uning  biror  qismining  chiziqli  o’lchamining  o’zgarishi  - 

chiziqli, burchak o’lchamining o’zgarishi  - burchak deformatsiyasi deb yuritiladi. 

Agar deformatsiya jism hajmi bo’yicha sodir bo’lsa, jismning ma’lum yo’nalishda 

mazkur nuqtasidagi deformatsiyasi to’g’risida gap boradi. 

CHiziqli deformatsiya o’lchovi sifatida nisbiy uzayish yoki nisbiy qisqarish 

() qo’llanadi. 

Burchak deformatsiyasining o’lchami siljish burchagi () hisoblanadi. 

Tajribalarning  ko’rsatishicha  chiziqli  va  burchak  deformatsiyalari  yuk 

olinganidan keyin to’la yoki qisman yo’qolishlari mumkin. 

Jismdan  tashqi  kuch  ta’siri  olingandan  keyin  yo’qoladigan  deformatsiya 

qayishqoq  yoki  elastik  deformatsiya,  jismlardan  kuch  olinganidan  keyin  o’zining 

dastlabki o’lchamlarini va shaklini saqlash qobiliyati qayishqoqlik deyiladi. 

Kuch olinganidan keyin ham saqlanadigan deformatsiya qoldiq yoki plastik 

deformatsiya,  jismlarning  yemirilmasdan  qoldiq  deformatsiya  berish  xususiyati 

plastiklik deb yuritiladi. 

Jismning  barcha  nuqtalaridagi  deformatsiya  va  jismning  mahkamlanish 

shartlari  ma’lum  bo’lsa,  uning  nuqtalarining  ko’chishlarini,  ya’ni  ularning 

deformatsiyadan keyingi vaziyatlarini (ya’ni koordinatlarini) aniqlash mumkin.