2 ma’ruza. Shahar va mintaqalar itt zamonaviy rivojlanish darajasi reja

2 ma’ruza. SHAHAR VA MINTAQALAR ITT ZAMONAVIY RIVOJLANISH DARAJASI
REJA:
2.1. Mintaka (shaxar) darajasidagi ITTning asosiy vazifalari.
2.2. Yul xarakati xavfsizligini tashkil etish va ta’minlash vazifalari.


2.1. Mintaka (shaxar) darajasidagi ITTning asosiy vazifalari
SHaxarlardagi ITTdan ikkita asosiy yo’nalishda foydalanilayapti - transport tarmog’ining o’tkazuvchanlik imkoniyati va yo’l xarakati qatnashuvchilarning xavfsizligini oshirish. Transport uzellari yoki chorraxalarni boshqaruvida transport tarmog’ining (setь) o’tkazish qobiliyatini optimallashtirish va transport oqimining o’zgarishiga moslashuvchan viloyat darajasidagi boshqarish amalga oshiriladi. Favkuloddagi vaziyatlar va yo’l transport xodisalari sodir bo’lgan xollarda xar xil shaklldagi avtomatik va ekspert boshqarish usullari ishlatiladi.
Zamonaviy transport telematikasini rivojlanishi bilan shahar boshqarish tizimi nafaqat chorraxalarda transport oqimini svetoforlar yordamida boshqarishni amalga oshiradi, xattoki qator boshqa jarayonlar ham bajariladi. Ushbu tizim boshqa uskuna va vositalar bilan jixozlangan: axborot displeylari kommunikatsiya bilan birgalikda xaydovchiga xarakat yo’lini variantlarini tanlashga imkon beradi, kodlangan ma’lumotlar RDS-TMC tizimi yordamida transport vositalarining displeylariga uzatiladi. Aloxida e’tibor yo’l transport xodisalariga, chorraxalardagi tirbandlikka karatiladi. SHahar jamoat transportidan foydalanish va uni bekatlarga yo’naltirish shahar markazida va unga kirish yo’llarida transport oqimini kamayishiga olib keladi. Ushbu ishlarni amalga oshiruvchi maxsus texnologiyalar keyingi bosqichlarda yoritilgan.
Avtomatlashtirilgan yo’l xarakatini boshqarish tizimi (ASUD) yordamida yo’l xarakatini xavfsiz tashkil etishni ta’minlovchi ITTning kichik tizimlari faoliyati amalga oshiriladi. Undan tashqari ushbu faoliyatni ta’minlash maqsadida transport oqimlarini boshqarish jarayonida yo’l xarakati qatnashuvchilari zarur axborotlar bilan ta’minlanadi.


3.2. Yul xarakati xavfsizligini tashkil etish va ta’minlash
vazifalari
Yo’l xarakati xavfsizligini tashkil etish va ta’minlash vazifalarini amalga oshirishda tayanch funktsiyalardan tashqari kichik tizimlar kuyidagi ishlarni amalga oshiradi:

1. 
   Yo’l transport xodisalarni (avariya) ogohlantirish.
   
2. 
   “Ko’riimas mintaqa” (slepaya zona)lar to’g’risida xaydovchini ogohlantirish (chorrahalar va b.).
   
3. 
   Maxsus xizmat avtomobillarini (tez yordam, militsiya va yongindan qutkaruv avtomobillari) xarakat jarayonida o’tkazib yuborish.
   
4. 
   Maxsus xizmat avtomobillar (tez yordam, militsiya va yongindan qutkaruv avtomobillari) xarakati to’g’risida boshqa xarakat qatnashuvchilarini ogohlantirish.
   
5. 
   Avtomobilь tezligini chegaralash.
   
6. 
   Tuman to’g’risida ogoxlantirish.
   
7. 
   Muzlagan yo’l to’g’risida ogoxlantirish.
   
8. 
   Xavfli yo’lda xarakatlanish to’g’risida ogoxlantirish.
   
9. 
   Murakkab yo’l kesimlarida xarakatni intellektual boshqarish.
   
10. 
    Svetoforlarni intellektual boshqarish.
    
11. 
    CHorraxalarda sodir bo’lishi mumkin bo’lgan to’knashuvlar to’g’risida ogohlantirish.
    
12. 
    Transport vositasining ruxsat berilgan balandligi to’g’risida ogohlantirish.
    
13. 
    To’xtash (parkovka) joylar bandligi to’g’risida ogohlantirish.
    
14. 
    Transport oqimlar ko’shilgan xollarda amaliy yordam ko’rsatish.
    
15. 
    Piyodalar o’tish yo’lakchalari to’g’risida axborotlar.
    
16. 
    Piyodalar o’tish yo’lakchalarida avtomobilь bilan to’knashuvni oldini olishni boshqarish.
    
17. 
    Temir yo’lni kesib o’tish to’g’risida ogoxlantirish.
    
18. 
    Yo’l xolati to’g’risida ogoxlantirish.
    
19. 
    Avtomobilь ag’darilib ketishi mumkinligi to’g’risida ogohlantirish (uklon, shamol va b.).
    
20. 
    Yo’l belgilarini avtomobilь displeyida takrorlanishi.
    
21. 
    SOS-servislar.
    
22. 
    Tezlikni tanlash to’g’risida tavsiya berish.
    
23. 
    Tezliklar chegaralashini boshqarish.
    
24. 
    Stop-chiziqdan xarakatlanish boshlanishida yordam berish tizimi.
    
25. 
    Svetofor signali to’g’risida ogoxlantirish.
    
26. 
    Transport oqimlarni boshqarish.
    
27. 
    Favkuloddagi vaziyatlarda boshqarish.
    
28. 
    Yo’l koidalariga rioya qilishga undash.
    
29. 
    YTX sodir bo’lganda transport tizimlarini boshkarish.
    
30. 
    Yul kurilishi yoki ta’mirlash jarayonlarida yo’l xarakatini boshqarish.
    
31. 
    Ob-havo sharoitlari o’zgarishiga qarab transport oqimlarining tezligini moslashtirgan xoldaa boshqarish.
    

Nazorat savollari

1. 
   SHaharlarda ITT foydalanishning asosiy yo’nalishlari.
   
2. 
   Qaysi texnologiyalar yordamida yo’l xarakati xavfsizligi ta’minlanayapti.
   
3. 
   Yo’l xarakatini boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimini (YXBAT) mazmunini yoriting.
   
4. 
   ITTni tadbiq etish qanday iqtisodiy samara beradi?