2-мавзу: грунтларнинг физик хоссалари режа: Умумий маълумотлар

3.3. Грунтлар физикавий хоссаларининг ҳосилавий кўрсаткичлари
Қаттиқ заррачалар массаси мс нинг бўзилмаган тузилишли намуна ҳажми Vs+Vo нисбати грунт скелетининг зичлигини билдиради. (2.2)-ифодадан Vs+Vo=( m_s+m_)/. Ушбу ҳолда грунт скелетининг зичлиги:
_d = m_s(Vs + V₀) = m_s/ms_с(1 + m_/m_s) = /(1 + ). (2.4)
Грунтдаги ғоваклар ҳажмининг намуна ҳажмига нисбати грунтнинг ғоваклиги дейилади. 2.1-расмдаги шартли схемага кўра:
n = V₀ / (Vs + V₀) = [ (Vs + V₀) - Vs] / (Vs + V₀).
(2.1)- ва (2.4)-ифодалардан: Vs = m_s / _s ; Vs+V₀ = m_s / _d .
Ҳажмларнинг ушбу кўринишларини инобатга олиб, грунт ғоваклигининг _s ва _d ларга боғлиқ ҳолда аниқланадиган қуйидаги ифодасини келтириб чиқариш мумкин:
n= (_s -_d)/_s . (2.5)
Намунадаги қаттиқ заррачаларнинг солиштирма ҳажми қуйидаги нисбат бўйича аниқланади:
m = Vs/(Vs + V₀ ) ёки м = _d/_s . (2.6)
(2.5- ва (2.6) - ифодалардан n + m = 1 эканлигиҳам келиб чиқади.
Грунт ғоваклигининг намунадаги қаттиқ заррачалар солиштирма ҳажмига нисбати грунтнинг ғоваклик коеффициенти деб аталади:
е = n/m ёки е = (_s -_d)/ _d . (2.7)
Грунтнинг тўла намланиши (максимал намлиги) ғовакларнинг сувга тўла тўйинган ҳолатини баҳолайди:
_е = n _/(m _s) ёки _е = е _/_s , (2.8)
бу ерда _=1000 кг/м³ – сувнинг зичлиги.
Грунтнинг сувга тўйинганлиги бўйича ҳолатини баҳолашда намланиш даражаси деб аталадиган кўрсаткич ишлатилади. Намланиш даражаси табиий намликнинг тўла намланишга бўлган нисбати бўйича ўрнатилади:
S_r = /_е = _s/(е_). (2.9)
Намланиш даражасининг қиймати 0 дан (грунтларнинг қуруқ ҳолатида) 1гача (грунт сувга тўла тўйинганда) ўзгариши мумкин. Бу кўрсаткич 0 дан 0,5 гача бўлса - грунт кам намланган; 0,5 дан 0,8 гача бўлса – намланган, 0,8 дан 1 гача бўлса – грунт сувга тўйинган деб қаралади.