2-мавзу. Харажатларни туркумлаш ва уларнинг ҳисоби Режа

 
Харажатларни ҳисобини ташкил қилишнинг хуқуқий-меъёрий асослари 
Маҳсулот ишлаб чиқариш харажатлари харажат калькуляция моддалари бўйича 
ишлаб чиқариш турлари, харажатларнинг вужудга келиш жойлари, маҳсулот турлари 
1
1-сон БҲМС Ҳисоб сиёсати ва молиявий ҳисобот. 
“Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига
ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида. 2016 йил 13 апрель. № ЎРҚ-404.
«Маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларининг
таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисида»ги
54- сонли Низом. 1999 йил 5 февраль.
«Қарзлар бўйича харажатлар» номли 24-сон БҲМС.
«Хўжалик юритувчи субъектларнинг молия хўжалик фаолияти бухгалтерия
ҳисоби счётлар режаси ва уни қўллаш бўйича Йўриқнома» 21-БҲМС.

---

бўйича бухгалтерия ҳисобида акс эттирилади. Харажатларни ҳисобга олиш ҳамда 
маҳсулот таннархини калькуляция қилишдан асосий мақсад ишлаб чиқариш ва сотиш 
билан боғлиқ харажатларни ўз вақтида, тўлалигича ва ҳаққоний аниқлаш, шу билан бирга 
айрим маҳсулотларнинг ҳақиқий таннархини ҳисоблаш ҳамда корхона ресурслари ва пул 
маблағлари ишлатилиши устидан назоратни ўрнатишдир.
Харажатларни уларнинг пайдо бўлиш жойлари ва жавобгар хўжалик марказлари 
бўйича ҳисобга олиш энг муҳим бошқарув қарорларини қабул қилишга имкон яратади. 
Демак, харажатларни ҳисобга олишнинг қуйидаги вазифаларини ҳам санаб 
ўтишимиз керак экан: 
- алоҳида ишлаб чиқариш жараёнлари ёки бўлинмалари бўйича харажатлар 
ҳисобини ташкил қилиш ва улар устидан назоратни таъминлаш; 
- алоҳида маҳсулот турлари бўйича асосий ишлаб чиқариш харажатлари ҳақидаги 
маълумотни шакллантириб бериш; 
- корхонанинг ишлаб чиқаришдан ташқари барча бошқарув харажатларининг 
таҳлилий маълумотларини йиғиб бериш ва уларнинг таҳлилини амалга ошириш. 
Мeҳнaтни тaшкил этиш вa ишлaб чиқaришни бoшқaриш муaммoлaрини 
ечиш 1920-йиллaр бoшидaн AҚШдa қўллaнилaдигaн ишлaб чиқaриш xaрaжaтлaрини 
ҳисoблaш усулини қaйтaдaн кўриб чиқишни тaқoзo қилди. 
Мaҳсулoт бирлигининг тaннaрxини ҳисoблaш, нaрxлaрни ўрнaтиш, xaрaжaтлaрни 
тeзкoр бoшқaриш вa нaзoрaт қилиш учун мoддий вa мeҳнaт xaрaжaтлaрининг мeъёрлaри 
ишлaб чиқилa бoшлaнди.
Ишлaб чиқaриш xaрaжaтлaри ҳисoбидa қўллaнилaдигaн усуллaрни иккитa aсoсий