2-Mavzu: Ishlab chiqaruvchi kuchlarni joylashtirish qonuniyatlari va tamoyillari Reja

3. O‘zbekistonda mintaqalarga ajratish va ishlab chiqaruvchi kuchlarni joylashtirishdagi o‘ziga xosligi
Mamlakat mintaqalarining iqtisodiy rivojlanish darajasi, tabiiy-resurs salohiyati, tarixiy va demografik xususiyatlariga ko‘ra o‘zaro farq qiladi. Shuning uchun har bir mintaqa faqat o‘zigagina xos bo‘lgan xususiyatlar asosida muayyan sohaga ixtisoslashadi va iqtisodiy aloqalar asosida boshqa mintaqalar bilan mahsulot ayirboshlaydi. Darhaqiqat, har qanday hudud o‘ziga xos iqtisodiy sharsharoitlar asosida mehnat taqsimotini amalga oshiradi. Buning uchun mintaqalarga ajratishda ma’muriy hududiy birliklarga asoslanish, O‘zbekiston misolida 12 ta viloyat, Qoraqalpog‘iston respublikasi va Toshkent shahri doirasida faoliyatni tashkil yetish maqsadga muvofiq. Shu o‘rinda hudud iqtisodiyoti to‘g‘risida qisqacha fikr-mulohaza bildirib o‘tmoqchimiz. Rossiyalik tadqiqotchi V.V.Mishenko “hudud iqtisodiyoti – bu hududning tarixiy, demografik, milliy, diniy, yekologik, tabiiy-resursli xususiyatlarini hisobga olgan holda hudud xo‘jaligining shakllanishi va faoliyat ko‘rsatishi jarayoni bilan birga hududning umumdavlat va xalqaro mehnat taqsimotida tutgan o‘rnini bildiruvchi kompleks sohadir” deb ta’riflaydi. Yaponiyalik professor Yamamoto Xisatoshi hudud iqtisodiyotini asosan sakkizta parametrga bo‘lish asosida o‘rganishni taklif yetib, har qanday investor hududga o‘z investitsiyasini kiritish to‘g‘risida qaror qabul qilishdan oldin ana shu parametrlarni kompleks tarzda o‘rganib chiqishi muhim yekanligini asoslab beradi.
1-jadval.
Hudud iqtisodiyotini belgilab beruvchi asosiy parametrlar tavsifi

№	Parametrlar	Qisqacha tavsif va o‘rganish ob’ekti
1.	Turmush tarzi va jamiyat	Hudud aholisining savodxonlilik darajasi, hududda madaniyat va ta’lim muassasalarining holati, hudud aholisining ma’naviy qiyofasi
2.	Demografik jarayonlar	Hududdagi millat va yelatlarning salmog‘i, hududdagi tug‘ilish va o‘lim sur’atlari, hududdagi mehnat migratsiyasining holati, hududdagi demografik muammolarni bartaraf yetish bo‘yicha olib borilayotgan tadbirlar
3.	Tashqi iqtisodiy va savdo munosabatlari	Hududning mamlakat ichidagi boshqa hududlar va xorijiy mamlakatlar bilan o‘zaro iqtisodiy hamda savdo aloqalari, hududning yeksport va import imkoniyatlari
4.	Hududiy boshqaruv	Hudud boshqaruvi tuzilmasi, hudud iqtisodiyotiga oid boshqaruv qarorlarini qabul qilish holati, xususan investitsiyalarning jalb qilinishini hudud boshqaruvi
		darajasida qo‘llab-quvvatlash holati
5.	Fan va texnologiyalar	Hududda fan va texnologiyalarni rivojlantirish markazlarining faoliyati holati, hududda fan va texnologiyalarni rivojlantirish dasturlarining qabul qilinishi va amal qilish holati
6.	Hududdagi infratuzil-malar	Transport va logistika kommunikatsiyasining holati, hududdagi ishlab chiqarishlarning yelektr yenergiyasi, tabiiy gaz va suv resurslari bilan ta’minlanish holati
7.	Tabiiy resurslar	Hududdagi barcha tabiiy resurslar, ulardan foydalanish darajasi
8.	Hududning iqtisodiy ko‘rsatkichlari	Hudud rivojlanishining iqtisodiy ko‘rsatkichlari, undagi moliya-kredit tizimi, hududda tadbirkorlik bilan shug‘ullanish imkoniyatlari

Sakkizta parametrning so‘nggisi hududning iqtisodiy ko‘rsatkichlari hisoblansada, yapon olimi Yamomoto Xisatoshi tomonidan taklif yetilgan parametrlar asosan muayyan hududga investitsiyalar kiritishga qiziqqan tadbirkorlar uchun mo‘ljallangan. Olim nafaqat hudud iqtisodiyotini rivojlanishini belgilab beruvchi iqtisodiy ko‘rsatkichlar, balki ushbu ko‘rsatkichlarning shakllanishiga ta’sir ko‘rsatuvchi boshqa bir qancha muhim omillar bilan birga kompleks tarzda o‘rganishni ma’qul ko‘radi. Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish qonuniyatlari ishlab chiqarish kuchlari va hududlar o‘rtasidagi umumiy munosabatlarda namoyon bo‘ladi. Iqtisodiy rivojlanishning hozirgi bosqichida ishlab chiqarish kuchlarini oqilona joylashtirishda ishlab chiqarishning yuqori samaradorligi, maksimal daromad olish imkoniyatlariga katta ye’tibor berish lozim.