2. Миллий маҳсулотнинг мазмуни, таркибий қисмлари ва ҳаракат шакллари
Жамият миқёсидаги ишлаб чиқариш жараёнларининг мунтазам равишда янгиланиб ва такрорланиб туриши ижтимоий такрор ишлаб чиқариш дейилади.
- ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш жараёнларининг ўзгармаган ҳолда такрорланишига айтилади.
Оддий такрор ишлаб чиқариш
- ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш миқёсларининг мунтазам равишда ошиб борган ҳолдаги такрорланишига айтилади.
Кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш
ЯММ ва ЯИМ ўртасидаги таркибий нисбатлар
Хорижий
корхоналар
маҳсулоти
Чет эллардаги
миллий
корхоналар
маҳсулоти
Миллий
корхоналар
маҳсулоти
10 трлн. сўм
6 трлн. сўм
50 трлн. сўм
Мамлакат ичидаги ишлаб чиқариш
М1
М3
М2
ЯИМ
ЯММ
ЯИМ=10+50=60
ЯММ=50+6=56
Ялпи ички маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таркиби, фоизда
Кўрсаткичлар
|
2007
|
2008
|
2009
|
2020
|
Ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши
|
9,5
|
9,0
|
8,1
|
3,5
|
Саноат маҳсулотнинг ўсиши
|
12,1
|
12,7
|
9,0
|
8,3
|
Хизмат кўрсатиш ҳажми
|
20,6
|
21,3
|
12,9
|
13,4
|
Қишлоқ хўжалиги
|
6,1
|
4,5
|
5,7
|
6,8
|
Савдо соҳаси
|
21,0
|
7,2
|
16,6
|
14,7
|
Экспорт умумий ҳажмининг ўсиши
|
40,7
|
27,8
|
2,4
|
10,8
|
Давлат бюджетининг бажарилиши
|
+1,1
|
+1,5
|
+0,2
|
+0,3
|
Инфляция даражаси
|
6,8
|
7,8
|
7,4
|
7,3
|
Иқтисодиёт бўйича ўртача иш ҳакининг ошиши
|
44,2
|
40,0
|
40
|
32
|
Аҳоли жон бошига реал даромадларнинг ўсиши
|
27,0
|
23,0
|
26,5
|
23,5
|
Қўшилган қиймат
- – бу корхона ялпи маҳсулоти бозор нархидан (амортизация ажратмасидан ташқари) жорий моддий харажатлар чиқариб ташлангандан қолган қисмидир.
Жорий бозор нархларида ҳисобланган миллий маҳсулот номинал миллий маҳсулот деб юритилади.
- Ўзгармас, қиёсий нархларда ҳисобланган миллий маҳсулот эса реал миллий маҳсулот деб юритилади.
Нарх индeкcи жopий йилдaги мaълум гуруҳ тoвapлap вa xизмaтлap тўплaми нархлapи cуммacини xудди шундaй тoваpлаp вa xизмaтлap миқдорининг базис дaвpдaги нархлapи cуммacигa тaққocлaш opқaли ҳиcoблaнaди.
Мамлакат иқтисодиётининг қанчалик ривожланганлиги ва самарали эканлигини аниқ билиш учун айнан шу йилда жонли меҳнатнинг унумли ҳаракати натижасида вужудга келтирилган соф миллий маҳсулот (СММ) кўрсаткичидан фойдаланилади.
ЯИМдан жорий йилда ишлаб чиқариш жараёнида истеъмол қилинган асосий капитал қиймати ёки йиллик амортизация суммаси айириб ташланса соф миллий маҳсулот (СММ) кўрсаткичи ҳосил бўлади:
Do'stlaringiz bilan baham: |
