2-Mavzu. Quyosh radiatsiyasining tarqalishi va uni o‘lchash usullari. Reja: Quyosh radiatsiyasining tarqalishi

Aktinometriya. Quyosh radiasiyasini hisoblash. Aktinometriya-yorug’lik manbasi tarqatayotgan nuriy energiyani Yer sirtiga yetib keladigan quyosh energiyasini miqdoriy o’lchash bilan shug’ullanadi. Yer sirtiga tushayotgan quyoshning nur energiyasini quyosh radiatsiyasi deyiladi. Yer yuziga tushayotgan quyosh radiatsiya-sini to’g’ri quyosh radiatsiyasi va sochilgan (atmosferada sochilib yerga yetib kelgan) quyosh radiatsiyasidan iborat bo’lib tushayotgan umumiy quyosh energiyasining 85-90% ni to’g’ri quyosh radiatsiyasi tashkil qiladi.

To’g’ri quyosh radiatsiyasini o’lchashda termoelektrik aktinometrdan va yig’indi quyosh radiatsiyasini o’lchashda piranometrdan foydalaniladi.

Quyosh radiatsiyasini intensivligi da SI sistemasida esa da o’lchanadi. Bu birliklar orasidagi bog’lanish quyidagicha:

(3.5)

Atmosferadan tashqaridagi istalgan nuqtada quyosh radiatsiyasi-ning intensivligi bir xil bo’lib, xalqaro kelishuvga muvofiq quyosh doimiysi deyiladi. Quyosh domiysi . Kundalik kuzatishlardan bilish qiyin emaski, quyosh radiatsiyasining tushish miqdori soat, kun va yil davomida o’zgarib turadi.

3.1-jadvalda O’zbekiston hududida gorizontal sirtda soatlar bo’yicha tushishi mumkin bo’lgan to’g’ri quyosh radiatsiyasi hisobida keltirilgan.

3.1-jadvalada keltirilgan raqamlar va yillik kuzatishlarning o’rtachasi bo’lib haqiqatdagisi bilan farq qilishi mumkin. Xatolik 5-7% dan oshmasligini hisobga olsak, amaliy hisoblashlarda bu ma’lumotlardan foydalanish mumkin.

3.1-jadval