2-mavzu: Stressning oldini olish

To‘laqonli uyqu. Sog‘lom uyqu stressdan yaxshi himoya qiladi. Uyquga to‘ingan odam stressga chidamlidir. Miriqib uxlash uchun siz o‘zingizni bir vaqtda yotishga, kechgacha o‘tirishga, yotishdan uch soat oldin ovqat yemaslikka, yotishdan oldin choy, qahva, spirtli ichimliklarni iste'mol qilmaslikka odatlanishingiz kerak. Yotishdan oldin yarim soat sayr qilishingiz yoki hech bo‘lmaganda ochiq deraza yonida yoki balkonda bir oz turishingiz mumkin.
To‘g‘ri ovqatlanish. Stress vaqtida tanada turli xil noqulayliklar yuzaga keladi. Vitaminli ovqatlanish tanani barcha zarur vitaminlar va minerallar bilan to‘yintiradi. Bu immunitetni oshiradi, tanani yanada bardoshli va stressga chidamli qiladi.
Sport. Sport bilan shug‘ullanish stressni engishning ajoyib usuli hisoblanadi. Har bir inson o‘zining qiziqishlari va jismoniy imkoniyatlariga qarab mos sport turini tanlashi mumkin. Sportni raqs bilan almashtirish mumkin. Raqslar, ayniqsa, ayollar uchun foydalidir, chunki ular nafaqat tanani mustahkamlaydi va plastikani rivojlantiradi, balki ayollikni ochib berishga va o‘ziga bo‘lgan ishonchni oshirishga yordam beradi.
Suv muolajalari. Suv inson tanasiga foydali ta'sir ko‘rsatadi va stress bilan kurashishga yordam beradi. Xushbo‘y moylar qo‘shilgan vannalar, basseynga muntazam tashrif buyurish, tabiiy suv havzalarida cho‘milish jismoniy va ruhiy salomatlik uchun foydalidir va dam olishning oddiy va samarali usullari hisoblanadi.
Hayotingizni stressni oldini olishning ushbu usullari bilan to‘ldirib, siz stressning oldini olgan bo‘lasiz, jismoniy va psixologik jihatdan baquvvat bo‘lasiz, sodir bo‘layotgan voqealarni xotirjamroq qabul qila boshlaysiz, qiyinchiliklar va muammolarni enga olishni o‘rganasiz.
Stressga qarshilik sifati (stressoustoychivost`)
Stressga qarshilik (chidamlilik) normal ish faoliyatini saqlab qolish, boshqalar bilan samarali muloqot qilish va qiyin, stressli sharoitlarda insonning ichki uyg‘unligini saqlashning muhim omilidir. Stressga chidamliligini o‘rganayotganda, birinchi navbatda, ushbu tushunchani aniqlash kerak. Shuni ta'kidlash kerakki, stressga chidamlilikning ko‘plab ta'riflari mavjud, ularda quyidagilar: hissiy barqarorlik, psixologik barqarorlik, shaxsiy barqarorlik, psixofiziologik barqarorlik, axloqiy barqarorlik, axloqiy-psixologik barqarorlik, hissiy-ixtiyoriy barqarorlik.
Barqarorlik, keng ma'noda, ikkita o‘zgaruvchining funktsiyasi sifatida ko‘rib chiqilishi kerak – atrof-muhit va tizimning ichki tuzilishi. Psixologik nuqtai nazardan, barqarorlik kasbiy ahamiyatga ega bo‘lgan aqliy jarayonlarning funktsional xususiyatlarini, shaxsning fazilatlari va xususiyatlarini, shuningdek faoliyatning psixologik tizimining muayyan faoliyat talablariga muvofiqligi darajasini aks ettiradi. Stressga chidamlilik-bu murakkab va keng qamrovli shaxsiy sifat hisoblanadi. Unda qobiliyatlarning majmuasini va keng ko‘lamli hodisalarning doirasi birlashtirilgan.
Hozirgi kunga qadar uzoq va muntazam ravishda o‘rganilganiga qaramay stressga chidamlilik tushunchasining aniq talqin qilinmaganligi haqida gapirishimiz mumkin.
V.F.Matveyev stressga chidamlilikni kasbiy faoliyatning o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqadigan muhim intellektual, irodaviy va emotsional stresslarga dosh berishga imkon beradigan shaxsiy fazilatlar to‘plami sifatida belgilaydi, bu faoliyat, o‘zi va boshqalar sog‘lig‘i uchun zararli ta'sir ko‘rsatmaydi.
B.X.Vardanyan, stressga chidamliligini "hissiy vaziyatda aqliy faoliyatning barcha tarkibiy qismlari o‘rtasida uyg‘un munosabatni ta'minlaydigan va shu bilan faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirishga yordam beradigan shaxsiy xususiyat" deb ta'riflaydi.
Shaxsning stressga chidamliligi tarkibida psixologlar emotsional, irodaviy, intellektual, motivatsion, kommunikativ va boshqa tarkibiy qismlarni ajratib ko‘rsatishadi. Bundan tashqari, stressga chidamlilikning barcha tarkibiy qismlari, shuningdek aqliy barqarorlik ma'lum bir aloqada bo‘ladi.
Stressning chidamliligini belgilovchi muhim omil - bu shaxsning resurslari. Zamonaviy psixologiyada "resurslar" tushunchasining mazmuni psixologik stress nazariyasini rivojlantirish doirasida ishlab chiqilgan. V. A. Bodrov buni quyidagicha ta'riflaydi: "Resurslar-bu insonning jismoniy va ma'naviy imkoniyatlari bo‘lib, uning stressni oldini olish yoki to‘xtatish uchun o‘zini tutish usullari (strategiyalari) safarbarligini ta'minlaydi".
Biz stressga chidamlilikni rivojlantirishni shaxs resurslarini to‘plash jarayoni deb bilamiz, masalan: stress hodisasi va uni engish usullari to‘g‘risida bilim, stressli vaziyatlarni muvaffaqiyatli engish tajribasi, stressli sharoitlarda konstruktiv xatti-harakatlar modellari, ijobiy fikrlash qobiliyati, ongli va oqilona harakat qilish qobiliyati. Ushbu manbalarga ega bo‘lish shaxs uchun stress omillarining shaxsiy ahamiyatini kamaytirishga yordam beradi, bu esa qiyin vaziyatni tahdid sifatida sub'ektiv baholash (sub'ektiv idrok etish) ehtimolini kamaytiradi va shu bilan ko‘p hollarda stress reaktsiyalarining oldini olishga yordam beradi.