2-Mavzu. Xulq-atvorning psixofiziologik asosi. Ong taraqqiyoti va ongsizlik

2-Mavzu.

Xulq-atvorning psixofiziologik asosi.Ong taraqqiyoti va ongsizlik.

1. Odam bosh miyasi, miya katta yarim sharlarining ixtisoslashgan

funktsiyalarini jadvalga to‘g‘ri joylashtiring.

Chap yarim shar O‘ng yarim shar

1. Xronologik tarkib 2. O‘tayotgan vaqt

5. Nomlarni, izlarni belgilarni yodda 11. Olamni g‘amgin holda ko‘rish

saqlab qolish 3. Aniq makon

4. Xarita va chizmalarni o‘qish 12. Yaxlit idrok qilish

8. Olamni xursandchilikda osoyishta ko‘rish 10. Emotsional holatni idrok etish

6. Nutq faoliyati mohiyatini his etish 7 Tasavvur va aniq voqeyalarni

9. Batafsil idrok qilish esda saqlab qolish.

13. Rasmga qarab bosh miya qismlarini aniqlang va ularga mos izohlarni

kiriting:

Bosh miya qismlari

1.Uzunchoq miya Bosh miyaning eng pastki qismi bo‘lib,

uning quyi qismi orqa miyaga, yuqori

qismi esamiya ko‘prigiga tutashgan

2.O‘rta miya Miyacha Varoliyev ko‘prigining yuqori qismida

joylashgan bo‘lib, unda 4 ta tepalik

(2tasi po‘stloq osti ko‘rish markazlari, 2

tasi esa po‘stloq osti eshitish markazlari) Bosh miya yarim sharlari ensa

bo‘lagining ostida joylashgan, massasi

150 gramm

3.Oraliq miya Miyacha Miyaning yuqori qismida joylashgan

bo‘lib, bosh miya yarim sharlari bilan

qoplanib turadi
4.Varoliyev ko‘prigi Uzunchoq miyaning ustki qismida joylashib,

yuqori tomondan o‘rta miya,yon tomondan

miyacha bilan tutashib turadi
5.Miyacha Miyaning yuqori qismida joylashgan

bo‘lib, bosh miya yarim sharlari bilan

qoplanib turadi

6.Miya katta yarim sharlari U o‘ng va chap yarim shardan iborat

bo‘lib, qadoqsimon modda bilan bir

biriga yopishib turadi. U kulran va oq

moddadan tashkil topgan

3 .Quyida berilgan oliy nerv markazlari inson bosh miyasining qayerida

joylashgan:

yozuv (o‘ng qo‘l;) 2) mo‘ljal olish; 3) geometrik shakllarni aniqlash; 4) gapirish;

5) mo‘ljal olish(o‘zi turgan joyni aniqlash ): 6) ko‘rish; 7) eshitish; 8) hisoblash;

9) siypalash (chap qo‘l)
Bosh miya Javob raqamlari

Chap yarim shar 2,4,3,5,8

O‘ng yarim shar 1,6,7,9

4 Quyida berilgan somatik va vegatativ nerv tizimlarining inson nerv tizimida

qanday vazifa bajarishini aniqlang:
Nerv tizimi javob raqamlar
Somatik nerv tizimi 2,3,4,
Vegatativ nerv tizimi 1,5,6,7,8,9
4.Tropizm turlarini ularning ma’nosi bilan juftlab yozing:

№ №

1 Gidrotropizm- A Tirik organizmlarning namlik, suv

ta’siri ostida harakat qilishi.

2 Xemotropizm- - F Tirik organizmlarning fizik-kimyoviy

muhit ta’siri ostida harakat qilishi.

3 Gemotropizm- E Tirik organizmlarning havo bosimi

ta’siri ostida harakat qilishi.

4 Barotropizm-C Tirik organizmlarning quyosh nuri

ta’siri ostida harakat qilishi.

5 Termotropizm- B Tirik organizmlarning issiqlik ta’siri

ostida harakat qilishi.

6 Fototropizm-- D Tirik organizmlarning yorug‘lik ta’siri

ostida harakat qilishi.

.

5. Hayvonlar va insonlar faoliyatining muhim xususiyatlarini jadvalga

joylashtiring.

Faoliyatning muhim xususiyatlari
Hayvonlar faolligi
5. Hamkorlikdagi faoliyat emas,

biologik maqsadlar, (oziqlanish,

himoyalanish)ga asoslangan to‘da

bo‘lib yurish,

7. Irsiy jihatdan mustahkamlangan dastur

(instinkt)lar asosidagi xattiharakatlar,

ko‘nikmalar yakka tartibda hosil bo‘lib

hayvonning yashash

uchun tashqi sharoitlarga moslashishi sifatida

namoyon bo‘ladi.

12. Tashqi muhitga moslashadi

3. Instinktiv – biologik faollik

6. Ko‘rgazmali – yaqqol vaziyatlar bilan boshqariladi

9. Yordamchi qurollar, vositalar yasashi mumkin, ammo undan qurol sifatida

doimo foydalanmaydi. Bir qurol yordamida boshqa qurol yasay olmaydi.

INSON FAOLIYATI

1 Bilishga va muloqatga bo‘lgan ehtiyojlar bilan yo‘naltirilgan

2. Predmet va hodisalarni mavhum-lashtirish, ular o‘rtasidagi sababiy

bog‘lanish va munosabatlarni aniqlash mumkin.

4. Kishilik jamiyati hamkorligidagi faoliyat asosida tashkil topgan, har bir

harakat inson uchun hamkorlikdagi faoliyatidagi o‘rniga ko‘ra ahamiyatlidir.

8. Tajribani berish va o‘zlashtirish muloqotning ijtimoiy vositalari (til va

boshqa belgilar tizimi) yoki moddiy madaniyat mahsulotlari orqali amalga

oshiriladi.

10. Mehnat qurollari yasab, uni keyingi avlodlariga ham qoldirishi mumkin. Turli

predmet va qurollardan foydalanib, yangi qurol va vositalar yarata oladi.

11. O‘z ehtiyojlariga muvofiq tarzda tashqi dunyoni o‘zgartiradi.

12. Tashqi muhitga moslashadi
6.Krossvordni yeching

Savollar:

1. Bu bosqich elementar sezuvchanlik bilan belgilanadi. SEZGI

2. … shunday ta’sirlanuvchanlikki, uning natijasida hayot uchun zarur ta’sirlar

signallashadi. TA’SIRCHANLIK

3. Biologik ahamiyatga ega bo’lgan omillarga mahsus harakatlar bilan reaksiya

qilish usullari.TAQLID

4. Mimoza o’simligiga tegilsa, u darhol yaprog’ini yopib oladi. Bu tropizmning

qanday turiga misol bo’la oladi.FOTOTROPIZM

5. Gidrotropizmga misol keltiring (jonzotlardan) CHUVALCHANG

6. Hayotning tabiiy ehtiyojlarini qondirish uchun qilinadigan murakkab tug’ma

harakatlari.INSTINKTIV

7. Hayvonda odam tomonidan ko’nikmalar hosil qilinishi nima deb ataladi.DRESSIROVKA

8. Bu bosqich predmetlararo aloqalarni aks ettiriladi.KOMMUNIKATIV

9. nemis zoopsixologi … tadqiqotlarida maymunlarga yetib bo’lmaydigan xo’rak

qo’yiladi.KYOLEM

Mavzu bo‘yicha test topshiriqlari

1. Organizmning yaxlit tizim sifatida faoliyat ko‘rsatishini ta’minlab beruvchi

organ:

a) bosh miya;

2. Asab tizimining strukturaviy birligi:

b) neyron;

3. Insonning oliy psixik vazifalariga ... kiradi:

g) barcha javoblar to‘g‘ri.

4. Neyropsixologiyaning hozirgi zamon qarashlariga ko‘ra inson miyasining tuzilishi

nechta asosiy bo‘limdan iborat:

b) ikki asosiy bo‘limdan;