2-mavzu: Zamonaviy issiqlik izolyatsion va akustik materiallar

2-mavzu: Zamonaviy issiqlik izolyatsion va akustik materiallar

Issiqlik izolyasion materiallar deb, atrof muhitga issiqlik yo‘qotilishini kamaytirish maqsadida turar-joy va sanoat binolari, issiqlik agregatlari, hamda quvurli o‘tkazgichlari qurishda va uning ustidan o‘ralgan materiallarga aytiladi.

Issiqlik izolyasion materiallari asosiy xom-ashyoning turi, shakli va tashqi ko‘rinishi, tuzilishi, zichligi, qattiqligi va issiqlik o‘tkazuvchanligi bo‘yicha turlanadi.
Asosiy xom-ashyoning turiga qarab,issiqlik izolyasion materiallar mineral xom-ashyoning har xil turlari (tog‘ jinslari, shlak, shisha, asbest) asosida tayyorlanadigan noorganik, organik (ular ishlab chiqarish uchun tabiiy organik materiallar-torf, yog‘och tolali materiallar xom-ashyo bo‘lib xizmat qiladi) va plastik massalardan tayyorlanadigan materiallarga bo‘linadi.
Shlakli va ko‘rinishi bo‘yicha issiqlik izolyasion materiallar donalab tayyorlanadigan qattiq (plita, qobiq, sement, g‘isht, silindr va egiluvchan mato, shnurli eshilgan bog‘liqlar) yumshoq va sochiluvchan (paxta, perlit qum, vermikulit) materiallarga bo‘linadi.
Tuzilishi bo‘yicha issiqlik izolyasion materiallar tolali (mineral paxta, shisha tolali, donador perlit, vermikulit) g‘ovak (g‘ovak betonlardan tayyorlangan buyumlar, ko‘pik shisha) materiallarga turlanadi.
Zichligi bo‘yicha issiqlik izolyasion materiallar: 15, 25, 35, 50, 75, 100, 125, 150, 175, 200, 225, 250, 300, 350, 400, 450, 500, 600, 700 markalarga bo‘linadi.
Bikrligi bo‘yicha yumshoq (m) materiallar (mineral paxta, shisha paxta) yarim bikr-sintetik bog‘lovchi asosida tayyorlangan shtapelli, shisha toladan qilingan plitalar va boshqalar, bikr (j) sintetik bog‘lovchi asosida mineral paxtadan qilingan plitalar, yuqori bikr (J), qattiq (T) materiallar bo‘ladi.
Issiqlik o‘tkazuvchanligi jihatdan issiqlik izolyasiyasi materiallari quyidagi sinflarga bo‘linadi:
A-issiqlik o‘tkazuvchanligi past - 0,06 Vt/m·K; issiqlik o‘tkazuvchanligi o‘rtacha - 0,06-0,115 Vt/m·Kgacha;
V-issiqlik o‘tkazuvchanligi yuqori - 0,115-0,175 Vt/m·K gacha.
Vazifasiga ko‘ra issiqlik izolyasionmateriallar issiqlik izolyasiyasi (himoyalovchi)-qurilish (qurilish konstruksiyalarini izolyasiyalash uchun) va issiqlik izolyasionmontaj (sanoat asbob-uskunalari va quvur o‘tkazgichlarini issiqlik izolyasiyasi uchun) materiallarga bo‘linadi.
Umuman olganda, issiqlik izolyasiyasi materiallari 2 xil bo‘ladi: anorganik hamda organik issiqlik izolyasiyasi materiallariga bo‘linadi.


Ko‘pchitilgan vermikulit

Ko‘pchitilgan vermikulit– tabiiy tog‘ jinsi vermikulitni 1000-1100C haroratda pishirib ko‘pchitish yo‘li bilan olinadi (6.3.1-rasm). Ko‘pchitilgan vermikulitning o‘rtacha zichligi donador zarralarning o‘lchamlariga bog‘liq bo‘lib, 80 dan 400 kg/m³ gacha boradi.Issiqlik o‘tkazuvchanligi 0,05 dan 0,9 Vt/m⁰K.

Ko‘pchitilgan vermikulit tabiiy vermikulitni 900-1200C haroratda kuydirib olinadi. Bunday to‘ldiruvchilarning hajmi termik ishlov berish paytida 10-20 barobar kattarishi natijasida, uyma zichligi juda kichik bo‘ladi.
Yengil to‘ldiruvchilar o‘lchamlari, uyma zichligi, g‘ovakligi va boshqa ko‘rsatkichlari bo‘yicha shu materiallarga tegishli texnik talablarni qoniqtirishi kerak. O‘lchamlari bo‘yicha engil to‘ldiruvchilar, xuddi zich to‘ldiruvchilarga o‘xshab, yirikvamayda turlarga bo‘linadi. Yirik to‘ldiruvchilarning o‘lchamlari 5-40 mm bo‘lib, ularga engil shag‘al yoki chaqiq tosh kiradi. G‘ovak shag‘al yoki chaqiq tosh quyidagi o‘lchamdagi donalarga bo‘linadi: 5-10; 10-20; 20-40mm. Mayda to‘ldiruvchilarning o‘lchamlari 5mm dan kichik bo‘lib, ularga yengil qumlar kiradi. Yengil qumlar ikki xil donadorlikda bo‘ladi. Mayda qumlar donalarining o‘lchamlari 1,2mm dan kichik, yirik qumlarniki esa 1,2-5 mm oralig‘ida.

6.3.1-rasm. Ko‘pchitilgan vermikullit.

Uyma zichligi bo‘yicha g‘ovak to‘ldiruvchilar quyidagi markalarga bo‘linadi: 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500, 600, 700, 800, 900, 1000, 1100, 1200.

G‘ovak to‘ldiruvchilar aralashmasining bo‘shlig‘i yirik vamayda to‘ldiruvchilarning donadorlik tarkibiga bog‘liq. Yirik vamayda to‘ldiruvchilarning nisbiy miqdorini kamaytirish mumkin. Bu esa yengil beton tarkibiga ishlatiladigan sement miqdorini tejashga va betonning texnik xossalarini yaxshilashga olib keladi.
Yengil temirbeton qurilmalarda ishlatiladigan g‘ovak to‘ldiruvchilarning tarkibidagi suvda eruvchan sulfat kislotasi tuzlarining (SO₃ nisbatan hisoblanganda) miqdori to‘ldiruvchining massasiga nisbatan 1% dan oshmasligi kerak.