2. Portlatish usullari Portlatish metodlari

Qozonli zaradlar metodi

Bu massivni yumshatish uchun zaradlarni yig‘ib ishlatish bilan xarakterlanadi. Amaliyotda qozonli zarad miqdori 300-2000 kg. ni tashkil etadi.
Otish zaradining massasini quyidagicha hisoblash mumkin: Q_пр=Q ( Kпр ^ ) (3.8)
bu yerda: Q-asosiy zarad massasi, kg; Kпр-otiluvchanlik koeffitsiyenti; ^ -zarad
zichligi.
Shpurali qozon zaradining massasi
Q=q W³ (3.9)
Bunda: W=(0,75...0,8) N, quduqlar orasi masofasi 0,1 N qabul qilinadi, bunda N- ustup (supa) balandligi.

Konturli portlatish

Yuqoridagi metodlar bilan portlatish ishlari bajarilganda portlashning ta’siri portlagan joydan tashqari 140 dskv gorizontal bo‘yicha va (10...12) d_скв vertikal bo‘yicha deformatsiya beradi. Portlagan joyda chala joylar, noteksliklar hosil bo‘ladi. Bu inshoot qurilishida qo‘shimcha ishlarni bajarishga sabab bo‘lib moddiy harajatlarni talab etadi.
Konturli portlatish deganda inshoot loyiha o‘lchamlari bo‘yicha kichik quduqlar qazib, ularni patronli portlatish qurilmalari bilan zaradlanadi va bir vaqtda portlatish amalga oshiriladi. Buning natijasida kontur (loyiha o‘lchami) bo‘yicha yoriq hosil qilinadi. Bu yuqoridagi salbiy holatga barham beradi. Asosiy massivni portlatganda uning konturga ta’siri hosil qilingan yoriq (tirqish) orqali himoya qilinadi.
Shunday qilib, bu metodda portlatish ishlari ikki bosqichda amalga oshiriladi: kontur hosil qilinadi va so‘ng assosiy massiv portlatiladi.

Kamerali zaradlar metodi

Kamerali zaradlar metodi boshqa metodlarni ishlatish qiyinchiligi bo‘lgan, yo‘naltirilgan va irg‘itiladigan portlatishlarda tog‘ joylarda yo‘l uchun, to‘g‘on tanasini tiklash, kanallar qurilishi va umuman katta hajmdagi ishlarni bajarish uchun qo‘llaniladi(3.9-rasm).
Zarad jins ichidagi maxsus kamera shaklidagi teshiklarga joylashtiriladi. Kamera zaradlarining miqdori EKKKCH,5 dan 25 m. gacha bo‘lganda quyidagicha aniqlanadi.
Q=q W³ f (n) (3.10)
bu yerda: q-PM solishtirma sarfi, kg/m3; uning qiymati ammonit 6 JB uchun jadvalda berilgan. Boshqa PM qo‘llanilganda energetik tuzatish koeffitsenti orqali hisoblanadi, bunda 0,8-tosh ammonit 1 uchun; 0,92-detoniy M uchun va 0,9- granulitlar uchun portlatishning ta’sir ko‘rsatkichiga bog‘liq koffitsent.