2. Stereofotosxema ha`m onı tayarlaw. Aerosu`wretten paydalanıp eroziyag`a ushırag`an maydanlardı anıqlaw

3.Aerosu`wretten paydalanıp eroziyag`a ushırag`an maydanlardı anıqlaw.

Eroziya protsessin u`yreniw dalada izertlewler o`tkiziw, u`lken ko`lemde jumıs ha`m jeterli ob`ektiv mag`lıwmat alıw ha`m onı tekseriw imkaniyatı joq. Sonın` ushın topıraq eroziyasın u`yreniw menen baylanıslı ma`selelerdi sheshiwde orındı – fotografik su`wreti su`wretlengen aerosu`wret, fotosxema, fotoplan, jer u`sti stereofotogrammetrik s`emka su`wretlerinen paydalang`an maqulıraq. Usı aerofotomateriallardan paydalanıw to`mendegi mag`lıwmatlardı beredi.

1. 
   Orınnın` tolıq ob`ektiv su`wretin.
   
2. 
   Joqarı da`rejedegi situatsiya elementleri bo`limlerinin` su`wretleniwi.
   

Usı aerofotos`emka materiallarınan to`mendegi mag`lıwmatlardı beredi.

1. 
   Stereoeffektten paydalanıp orındı fotosu`wret arqalı u`yreniw.
   
2. 
   Ha`rekettegi jarlıqlar orının anıqlaw.
   
3. 
   Kameralı usılda ha`mme gidrotrafik shaqapshalar ha`mde suw jıynawshı basseyn ha`m o`z aldına vodotok shegaraların anıqlaw.
   
4. 
   Nishablikni formaların anıqlaw. Sızbalı elementler uzınlıg`ın anıqlaw.
   
5. 
   Ha`r qıylı eroziyanın` nızamlıqların anıqlaw.
   
6. 
   Eroziyag`a qarsı ilajlar joybarın du`ziw ha`m onı orında a`melge asırıw.
   

Sonın` ushın eroziya protsesslerin u`yreniwde fotosu`wret ju`da` qımbatlı material esaplanadı.

Tu`rli faktorlar haqqında eroziya protsessleri kemeyiwi ha`m ko`beyiwi mu`mkin. Bul waqtı-waqtı menen belgili maydandı aeros`emka qılıwdı talap qıladı. Sol sebepli su`wretti u`lkeytiwge tiykarlang`an aerogeodezik jumıslar texnologiyasınan paydalang`an maqul. Qayta aerofotosu`wretlerdi kameral sha`rayatta salıstırıw teksirilip atırg`an o`zgerislerdi, eroziya protsesslerinin` rawajlanıw nızamlıg`ın anıqlaw, eroziyag`a qarsı o`tkiziletug`ın ilajlardın` na`tiyjeliligin baqlaw imkanın beredi.

Jarlıqlar uzınlıg`ının` o`zgeriwin anıqlaw birinshi ha`m keyingi aerofotosu`wretlerdi ulıwmalıq masshtabqa keltiriwdi talap qıladı.

Aerosu`wretlerdi u`lkeytiw birinshi s`emkada radiovısotomer ko`rsetkishi boyınsha qoyılıwı mu`mkin. Qayta s`emka qılıng`an aerosu`wretlerdi u`lkeytiw uqsas noqatlardın` proektsiyasın qosıw arqalı payda etiledi.

Eroziyag`a qarsı ilajlardı rejelewde eroziya koeffitsenti u`lken a`meliy a`hmiyetke iye. Eroziya koeffitsenti eroziyanın` rawajlanıwının` ulıwmalıq ulıwmalasqan mug`darı.

Eroziya koeffitsenti S.N. Sil`vestrov ta`repinen usınıs etilgen formula ja`rdeminde esaplanadı.

E=HRS/10
bul jerde N – eroziya bazisinin` teren`ligi (jerden parqlanıwshı maydanındag`ı maksimal biyiklikler parqı)

R – maydannın` ajıralg`an bo`liminin` koeffitsenti.

S - esaplang`an maydan koeffitsenti.

P₀ – jerden paydalanıwshının` ulıwmalıq jer maydanı gektar esabında.

Eroziya basının` teren`liginen basqa ha`mme elementlerdi aerosu`wretten anıqlaw mu`mkin.

Suw toplaytug`ın qurılmanın` u`sh tiykarg`ı elementlerin, suw ayırg`ısh sızıg`ı, nishablik ha`m turaqlı suw o`zeninin` ornın aerosu`wrette stereoskopik ko`riw arqalı anıqlaw mu`mkin. Jerden paydalanıwshının` ulıwmalıq maydanı ha`m su`rilgen jer maydanın aerosu`wretten anıqlaw mu`mkin.

Mikrotolovechler ko`pligi maydandı jar aldı ha`m suw ayırg`ısh bo`liminde eroziya baslang`anlıg`ınan derek beredi. Aerosu`wrette suw toplawshı qurılma maydanında orınlanıw xarakteristikası tuwrı beriledi. Bul tiykarınan eroziya protsessler anıqlang`an maydanda ju`da` a`hmiyetli.

Eroziya bazisinin` teren`ligi ha`mme jerden paydalanıwshılar ha`m kishi suw jıynawshı qurılmalar ushın topografik karta ja`rdeminde anıqlanıwı mu`mkin. Kartanın` kesim biyikligi qansha kishi bolsa anıqlang`an mug`dar sonsha anıq boladı.

Fotosu`wret o`zgesheliklerinen paydalanıp kameral jag`dayda orındı u`yrenip eroziya protsesslerine elementlerdi anıqlaw mu`mkin.

Paydalanılatug`ın tiykarg`ı sabaqlıqlar ha`m oqıw qollanbalar dizimi

Tiykarg`ı sabaqlıqlar ha`m oqıw qollanbalar

1. İl`inskiy N.F., Obiralov A.İ., Fostikov A.A. Fotogrammetriya i deshifrirovanie snimkov. M., Nedra, 1985.-166 bet

2. Deyneko V.F. Aerofotogeodeziya. M., Nedra, 1988. -183 bet
Qosımsha a`debiyatlar

Oxunov Z. Fotogrammetriya. T., Chwlpon. 2007, -160 b.

1. 
   Obiralov A.İ. Deshifrirovanie snimkov dlya tseley sel`skogo xozyaystva M., Nedra, 1982. -97 s.
   
2. 
   İnternet mag`lıwmatlar: www.fotogram.ru, www.bolshe.ru, www.colibri.ru