2. Tarbiya jarayoning o’ziga xos xususiyatlari. Tarbiya qonuniyatlari va tamoyillari. Tarbiya tushunchasi, tarbiyaning maqsadi va umumiy vazifalari Tarbiya

O’quvchilarning o’z-o’zini boshqarish – bu pedagoglar tomonidan tashkil 
qilinadigan jamoa ishini uyushtirish va boshqarishda o’quvchilarni faol ishtirok 
etishidir. O’z-o’zini boshqarishning shakllari orasida jamoa a’zolarining yig’ilishi, 
konferensiyasi hamda turli komissiyalar faoliyati muhim o’rin tutadi.

O’quvchilar jamoasini shakllantirishda an’analar muhim ahamiyat kasb etadi. 
Jamoa an’analari – bu barqarorlashgan odat bo’lib, ularni jamoa a’zolari birdek 

---

qo’llab-quvvatlaydilar. Jamoa an’analari mazmunida munosabatlar xususiyati 
hamda jamoaning ijtimoiy fikri yorqin ifodalanadi.
Jamoa an’analari Shartli ravishda ikkiga bo’linadi: 
1) Kundalik faoliyat an’analari; 
2) Bayram an’analari. 
Kundalik faoliyat an’analari o’quvchilarning o’quv faoliyati (o’zaro 
yordam) hamda mehnat faoliyati (ko’chatlar o’tkazish, hasharlar uyushtirish va 
boshqalar)ni o’z ichiga oladi. Bayram an’analariga turli voqyea hodisalar bilan 
bog’liq sanalarni nishonlash, xususan, «Mustaqillik bayrami», «Navro’z bayrami», 
«Xotira va qadrlash kuni» va boshqalar kiradi. An’anaviy bayramlar o’quv 
muassasalarda turlicha o’tkaziladi. O’quvchilar an’analar mohiyatini anglasalar, 
ularga nisbatan ongli munosabatda bo’lsa ta’sir kuchi yuqori bo’ladi.  
Tarbiyaning umumiy metodlari. 
Reja. 
1.Tarbiya metodlari haqida tushuncha. 
2.Tarbiya metodlari tasnifi. 
3.Ijtimoiy ongni shakllantirish metodlari. 
4.Faoliyatni tashkil etish va ijtimoiy xulq- atvor meyorlarini shakllantirish. 
5.Pedagogik rag’batlantirish va xulq- atvorni tuzatish metodlari. 
6.Tarbiya metodlarini tanlab olish shartlari. 
 
Tarbiya metodlari haqida tushuncha 
Maqsad, mazmun, Shakl kategoriyalari tarbiya jarayonining mohiyati (u 
nimaga qaratilgan, nimani to‘ldiradi, nimaga yo‘naltirilgan, qanday Shaklda 
tugallanadi)ni ochib beradi. Biroq, tarbiya mohiyatini yoritishda qanday qilib 
tarbiyalash savoli bilan aloqador yana bir muhim kategoriya ham mavjud. Bu tarbiya 
metodi tushunchasidir. 
Tarbiya metodi (yunoncha «metodos» – yo‘l) tarbiya maqsadiga 
erishishning yo‘li. Maktab amaliyotiga tatbiq etilganda, metodlar – bu 
tarbiyalanuvchilarning ongi, irodasi, tuyg‘ulari va xulqiga ta’sir etish usullaridir. 
Tarbiyaning mutlaqo yangi metodlarini yaratishga bironta tarbiyachining 
kuchi etmaydi. Metodlarni takomillashtirish muammosi doimo mavjud, har bir 
tarbiyachi o‘zining imkoniyatiga ko‘ra uni hal qiladi, tarbiya jarayonining aniq 

---

Shart-Sharoitlariga mos ravishda o‘zining xususiy qarashlarini ifoda etish asosida 
umumiy metodikani boyitadi. Tarbiya metodlarini bunday xususiy takomillashtirish