2. Tarixiy romanlar ifodasida tarixiy haqiqat va badiiy to

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Ota 305-guruh Pirimqul Qodirov tarixiy romanlarida tarixiy haqiqat va badiiy tozbek adabiyoti tarixi
Norova Sevara Oqima
1.Yozuvchining tarixiy romanlar yaratishdagi mahorati.
Yozuvchi, tarjimon, publitsist, adabiyotshunos olim, olajak adib 1928- yil 25- oktabrda tug'ilgan. Halol cho'ponlikdan suruv-suruv qo'ylar egasiga aylangan badavlat Qodir aka oilasi sho'ro tuzumi tomonidan boy-zodagonlikda ayblanib, jo'jabirday farzandlari bilan Tojikistonning Shahristonidagi Kengko'ldan O'zbekistonning Xovos tumanidagi Iskandar qishlog'iga badarg'a qilinadi. Bu adolatsizlik, uqubatlar Pirimqulning bolaligidan hayotga tiyrak ko'z, sinchkov nazar bilan qarashga o'rgatdi. Maktabda a'lo baholarga o'qidi. Toshkent Davlat universitetining sharqshunoslik fakuletida tahsil oldi. Moskva aspiran-turasini tugatib, Abdulla Qahhor ijodi yuzasidan disserlatsiya yoqladi va fan nomzodi bo'ldi.

P.Qodirov roman janrida qalam tebratib, (1958), (1976) romanlarini yaratdi. Adib avval (1979), keyin (1989) romanlari bilan oshdi. Pirimqul Qodirovning tarixiy asarlari oqima hayot va real hayot aralash holda tasvirlanadi. Tarixiy asar yaratgan ijodkorlarimiz ancha salmoqli. Ammo bu ijodkorning ishlari osha davr muhitida yozilgandek oz yuritar ekanmiz P. Qodirov yaratgan badiiy solnomada adibning shiddatkorona uslubi yaqqol kol urganda anchayin murakkab holatlarga ro keladi.

2. Tarixiy romanlar ifodasida tarixiy haqiqat va badiiy toPirimqul Qodirov tarixiy romanlarining badiiyati hali adabiyotshunoslikda yaxshi o`rganilgan emas. Bu asarlarni to`g`ridan-to`g`ri biron tarixiy romanchilik maktabiga mansub deb bo`lmaydi. Ularda xilma-xil romanchilik maktablarining tajribalari o`ziga xos tarzda mujassamlashgan. Bugina emas, izchil realizm an`analariga sodiq Pirimqul Qodirov romanlarida XX asr jahon taraqqiyparvar moderinistik adabiyotining tajribalari bilan mushtarak jihatlari ham mavjud ekani tanqidchilikda e`tirof etildi. Chunonchi, Akbarning toj-taxt, dunyo tashvishlaridan qochib uzlatga chekinib yurgan kezlaridan ruhiy holatlari ifodasida buni kuzatish mumkinOna lochin vidosiJahon adabiyotiYozuvchiAdabiy jarayonda shunday ijodkorlar bo`ladiki, ularning har bir yozgan asari jamoatchilikning diqqatini darhol o`ziga jalb qiladi, u haqida tanqidchilikda ham ketma-ket maqolalar e`lon qilinadi. Bunday yozuvchilar qanday mavzuda yozmasin, barcha asarlarida ona xalqining qasamiyodiga munosabat bildiradi. Mashhur yozuvchi Pirimqul Qodirov ana shunday zamonamizning mutafakkir yozuvchilaridan biri hisoblanadi deb yozadi prof. H.Absamiyev. Ushbu fikr-mulohazalar zamirida adibning boy va yuksak mahorat sohibi, so`z zargari yekanligi ko`z o`ngimizda yanada yaqqol gavdalandi. P.Qodirov Bobur va boburiylar haqidagi romanlari ustida ish olib borar ekan shunday xulosaga keldi: tarix tomonidan yaratilgan dramalar, fojialar, sujetlarni alohida yozuvchining fantaziyasi bilan yaratib bo`lmasligiga ishonch hosil qilasiz. Shu sababli men Bobur, Humoyun va Akbarlarning ko`rgan-kechirganlarini tasvirlar ekanman, o`z fantaziyamdan ko`ra ga, ya`ni chindan sodir bo`lgan voqealarga ko`proq asoslandimg`ri romaniga ham taaluqlidir. dagi kabi P.Qodirov tarixiy romanlarida ham el-yurtini ichidan yemiruvchi o`zaro nizolar, ularning fojia oqibati ifodasi o`quvchi qalbini o`rtaydi; ayni paytda, hayotda ezgulikni o`zida mujassam etgan turli siymolarning mavjudligi kishi ko`ngliga taskin beradi, quvonch baxsh yetadi. romanida muallif temuriyzodalar Yulduzli yunlarAvlodlar dovoni Gavharshodbegim siymosi turadi. Adibning avvalgi romanlarida ham qator temuriylar sulolasiga mansub alomat ayollarining obrazi katta ehtirom, zo`r mehr-muhabbat bilan qalamga olingan edi. Ayniqsa, Xonzodabegim, Hamidabonu obrazlari tarixiy romanchiligimizda muhim yangilik bo`lib saqlanadi. Xonzodabegimning inisi Boburga cheksiz mehri, sadoqati, o`z shaxsiy hayotini qurbon qilib, ko`ngli tusamagan odam Shayboniyxon sharoitiga ko`nib, uning nikohiga o`tib, inisi hayotini qutqarib qolishi, binobarin, o`z shaxsiy hayotini, baxtini o`rtaga qo`yib, temuriylar saltanatini asrab qolishga ulkan hissa qo`shganligi barchamizga yaxshi ma`lum. Tarixiylik nafaqat jahon nasri balki, olishida tarixiy shaxs, makon va zamon, davr va qahramon munosabati kabi kozbek adabiyotida mashhur tarixiy shaxslar hayoti asosida yaratilgan romanlarning syujet yolmagan toy koYulduzli tunlarqiganimizda koqiymiz. Buyuk ajdodlarimizga xos zabardastlik, navqironlik, bilimga chanqoq, korganish.

Tarixiy mavzularga koplab asarlar yaratilgan. Boburning hayoti va ijodi, uning oilasi haqida romanlar yaratilgan. Birinchi oOna lochin vidosinaviy yetuk ayol, mehribon va jonkuyar ona, suyukli rafiqa, yaxshi kelin, aqlli, shijoatli va dono momo obrazida gavdalantirgan. Hamda uni qatl ettirgan hukmdorni mangu malomatga qoldi deya taUlug romanida ham Gavharshodbegim obrazi mavjud bortasiga nizo uruglaroq, Gavharshodbegim obraziga bir tomonlama yondashmaydi va uni yaxshi taraflarini ham kitobxonga korinadi. Primqul Qodirov boshqa yozuvchilardan farqli ravishda, xonzoda begimlarning yaxshi taraflarini konaviy jihatdan yetuk shaxs ekanliklarini ochib berishga harakat qiladi. Adibning avvalgi romanlarida ham qator temuriylar sulolasiga mansub ayollarning obrazi katta ehtirom, zoz ozbek ayoli, oMirzo Ulug tragediyasida muayyan sabablarga kota mutaassib ayol tarzida talqin etilgan, unda oqpadar Abdullatifga moyil, buyuk olim Ulugyilgan edi. Romanda esa bu tarixiy siymoning asl qiyofasi ochiladi: u korgan donishmand, tadbirkor, shijoatkor kayvoni onaxon sifatida gavdalanadi.

http://fayllar.org