2. Xatarlarni modellashtirish. Axborot texnologiyalarining risklarni boshqarish asoslari

Voqea ehtimolligi quyidagicha aniqlanadi:- jarayonning xususiyatlari;- ishlatiladigan uskunalar;Kadrlar tayyorlash bo'limi;- texnologik qurilmalar faoliyat ko'rsatadigan vaqt;- texnologik operatsiyalar intensivligi;- texnik omillar (masalan, metall charchoq);- tashqi boshqarilmaydigan omillar (maqsadli sabotaj);- inson omili (operatsion xatolar).
Voqea bilan bog'liq xavflar quyidagilardan iborat:
- avtoulov vaqtida chiqarilgan OBlar soni, ularning fizikokimyoviy va toksik xususiyatlari. Misol uchun, organofosfor AIni chiqarib yuborishda AB-bug 'bulutini shakllantirish va tarqatish paytida eng katta xavf paydo bo'ladi, levizit bo'shatilganda, er osti suvlarini lyitsit gidrolizidan hosil bo'lgan arsenik tarkibli moddalar bilan ifloslanish xavflidir;
— binoning me'moriy va rejalashtirish xususiyatlari va transport kommunikatsiyalari;
- meteorologik sharoitlar va atrof muhitning xususiyatlari: erning xususiyatlari, xarakterli o'simlik, tuproq tuzilishi va xususiyatlari, er osti suvlari sharoitlari, daryolar va suv olish qurilmalariga yaqinligi, gidrografik sharoitlar;
- Faktorning o'zi atrofdagi aholining mavjudligi. Agar voqea sodir bo'lgan taqdirda OBning ehtimoliy taqsimoti hududida bunday bo'lmasa, potentsial xavf hozircha nolga yaqin.
Voqea oqibatlarini aniqlash uchun texnik tizimning xatti-harakatlarini tushunish imkonini beruvchi va turli xil xavf-xatar strategiyalarini baholashga yordam beradigan matematik modelni yaratish kerak. Model bu hodisaning eng muhim xususiyatlarini aks ettirishi kerak, ya'ni tizimning ishlashi eng yuqori darajaga bog'liq barcha muhim omillarni hisobga olish kerak. Shu bilan birga, foydalanuvchilarga imkon qadar sodda, aniq va ishonchli (g'ayritabiiy javoblardan kafolatlangan), oson boshqarish va boshqarish, etarlicha to'liq, etarliligini oshirish va boshqa modifikatsiyalar va ma'lumotlar yangilanishlariga o'tishni osonlashtirishi kerak.
Matematik modelni yaratishda turli murakkabliklarning matematik apparatidan foydalanish mumkin: algebraik va differensial tenglamalar, ham oddiy, ham qisman terialar. Eng qiyin holatlarda, agar tizimning ishlashi bir-birlari bilan birlashtirilishi qiyin bo'lgan ko'plab tasodifiy omillarga bog'liq bo'lsa, statistik modellashtirish usuli qo'llanilishi mumkin.
Tasodifiy asosiy voqea sodir bo'lganligi xavfini matematik modeldagi chiqish parametrlari, obyektning ishlashi natijasida xavf ostida bo'lgan hududda yashovchi doimiy yashovchi aholi sonining tasodifiy vaqtga kelib, ob'ekt yoki uning texnologik elementlari tomonidan yuzaga kelgan loyiha asosi natijasida yuzaga keladigan voqea sodir bo'lgan vaziyatdan tashqarida bo'lishi ehtimolini aniqlaydi. yoki boshqa sabablar. Texnik xavf-xatarni to'liq baholash quyidagi matematik modelga muvofiq amalga oshirilishi mumkin.
Dizayn asosidagi ortiqcha xavf-xatarni baholash uchun analitik usullar bilan birgalikda Monte-Karlo uslubini - statistik modellashtirish usulini qo'llash mumkin. Ushbu usulning g'oyasi juda sodda va quyidagi narsalardan iborat. Analitik apparatlar yordamida tasodifiy jarayonni tasvirlashning o'rniga, tasodifiy natijalar beruvchi ketma-ket operatsiyalar orqali tasodifiy o'yin ijro etiladi. Tasodifiy jarayonning aniq bajarilishi har doim farq qiladi, shuning uchun statistika modellashtirish (chizma) natijasida yangi, boshqalardan farqli o'laroq, bu jarayonning sun'iy bajarilishi har doim paydo bo'ladi. Repetitsiyalar soni (N> 100) bo'lsa, uslub statistika jihatidan barqaror natijaga o'xshashlik beradi. Shu bilan birga, ro'yxatga olingan manba ma'lumotlariga asoslangan holda, miqdorlarning tasodifiy qiymatlari bir qator hosil bo'ladi.
Statistik modellash usuli yordamida xavfni baholash uchun umumlashtirilgan algoritm quyida keltirilgan ketma-ketliklardan iborat bo'lishi mumkin:
1-bosqich. Ehtiyojga duch keladigan tasodifiy sonli generator asosida, voqea sodir bo'lgan vaqt, sana va oy o'ynaydi.
2-bosqich. Mazkur voqea sodir bo'lgan vaqt xususiyatlarini hisobga olgan holda va meteorologik sharoitlarni uzoq vaqt davomida taqsimlash ehtimolini hisobga olgan holda, havo va tuproqning harorati, atmosfera qatlamlari, shamol tezligi va yo'nalishi (meteorologik sharoitlarning o'ziga xos vektori) haqiqiy shamol oyni, kunni, vaqtini, aniq yo'nalishni va shamol tezligini tasodifiy chizish bilan har qanday nuqtaga ko'tarildi).
3-bosqich. Formuladan o'tgan avtohalokatlar ro'yxatiga binoan va ularning yuzaga kelish ehtimoli tengligini hisobga olgan holda, ob'ektda yuzaga kelgan hodisaning o'ziga xos turi va uning dastlabki ma'lumotlari chiqariladi (bo'shatilgan razvedka miqdori, qazib olish hududi, voqea sodir bo'lgan hududda maksimal kontsentratsiya va boshqalar). ) ma'lum ob-havo ma'lumotlarini hisobga olgan holda.
4-bosqich. Masalan, Gauss modeli. tomonidan (tartib raqami 1, 2, 3, bo'lgan) amalga oshiriladigan begona moddalarni taqsimlash va manba ma'lumotlarining o'zgaruvchan zarar zonasining kattaligi va ma'lum bir joyga joylashuvi (konfiguratsiya, to'g'ridan-to'g'ri bulut izi va boshqalar) hisoblab chiqiladi.
5-bosqich. Ob'ekt atrofida aholini taqsimlashning mashhur matematik kutilgandan kelib chiqib, avariya vaqtida ma'lum bir populyatsiya taqsimoti modellashtirilgan; ushbu zonada turli darajadagi shikastlanishga olib kelingan odamlarning umumiy sonini hisoblang.
Turli darajadagi zo'ravonliklardan voqea sodir bo'lgan odamlarning soni bilan tavsiflanadigan ushbu usulda olingan xavfni baholash qiymati yagona qiymat, ya'ni yagona dasturdir. Statistik jihatdan ishonchli natijalarni qo'lga kiritish uchun yuqorida tavsiflangan algoritmga asosan ishlab chiqilgan matematik modelni kompyuterda kompyuter yordamida kompyuter yordamida boshqarib, iloji boricha ko'proq N ni amalga oshirish kerak (tabiiy ravishda o'rtacha chegaralarda, masalan, N=1000). Kelajakda, amalga oshirilgan ishlar natijalariga ko'ra, loyihaning asosiy sababi bo'lgan voqea sodir bo'lgan vaqtda ma'lum bir ob'ektga turli darajadagi zo'ravonlik ta'sir ko'rsatadigan raqamlarning matematik kutish va standart sapmalarning bashoratlari amalga oshiriladi.
Shu kabi yondashuv xavfli tovarlarni tashish xavfini baholash uchun qo'llanilishi mumkin. Bunda transport marshrutlari bo'ylab aholini taqsimlashni hisobga olish, transportning boshlanish va tugash vaqtini, marshrutning aniq vaqtini simulyatsiya qilish zarur.