20 asrning 20 30 yillari O’zbekistonda arxeologiyasi

Garchi yukorida ta`kidlangan rakamlar dabdabali bulsada, aslida axvol butunlay boshkachа edi. Sobiq mustamlaka tuzumi muzeylardan quyidagi maqsadda foydalandi

1 2 3 4

Bog'liq
20 asrning 20 30 yillari O’zbekistonda arxeologiyasi

Garchi yukorida ta`kidlangan rakamlar dabdabali bulsada, aslida axvol butunlay boshkachа edi. Sobiq mustamlaka tuzumi muzeylardan quyidagi maqsadda foydalandi.

1. Oktyabr' tuntarishidan keyingi dastlabki yillarda burjua madaniyati va mulki sifatida juda kup nodir tarixiy madaniy boyliklar muzeylarga topshirish baxonasida tortib olindi va talon-taroj kilindi.

20-30 yillarda esa muzeylar tortib olingan, talon-tarojdan omon kolgan nodir buyumlar, san`at asarlari chet el valyutasini tuplash maksadida chet elga sotildi. Demak, aslida ular kapitalistik jamiyatga xos bulgan kapital jamgarish vazifasini bajardi.

3. Muzeylar kommunistik mafkurani xalk ongiga singdirish, xalkning uz ildizlaridan uzoklashtirish, ularni kommunistik mashinani oddiy bir mexanizmiga aylantirish uchun xizmat qildi.

4. Barcha respublikalardagi muzeylar rus shovinizmi bilan sugorildi va aslida ruslashtirish siyosatiga moslandi.

Shu oʻrinda mashhur tarixshunos V.V. Bartoldning quyidagi “...sharq xalqlari bizning madaniyatimiz ustunligiga shundagina ishonadilarki, qachonki biz ularni, ular oʻzlarini bilganlaridan yaxshiroq bilishimizga tan bersalar” degan soʻzlari bu boradagi ayni haqiqatni bayon qiladi . Chunki istibdodga solingan muayyan xalq tarixini, tilini, urf-odati va ma'naviy dunyosini har tomonlama oʻrgangandagina uni qaramlikda saqlash va boshqarish oson boʻlishini podsho Rossiyasi ma'murlari yaxshi bilishar edi.

Shuning uchun ham, Turkiston Arxeologiyasi havaskorlari toʻgaragi ilmiy jamoatchilik asosida tuzilgan tashkilot boʻlsada, uning moliyaviy mabalari Turkiston general–gubernatorligi xazinasidan va hatto ayrim hollarda, V.V. Bartoldning shaxsiy soʻrovnomalari asosida Rossiya imperatori xazinasi tomonidan ta'minlangan.

Oʻz navbatida, toʻgarak a'zolari oʻlkadagi mavjud nodir qoʻlyozmalar, moddiy madaniyat namunalarini Rossiyaga joʻnatishga yaqindan koʻmaklashganlar. Shunga qaramasdan XIX asr oxiri XX asr boshlaridagi Turkiston oʻlkasida olib borilgan arxeologik izlanishlar Oʻzbekiston tarixshunosligi uchun muhim ahamiyatga ega boʻldi. Oʻrta Osiyo aholisining, jumladan oʻzbek xalqining qadimiy moddiy madaniyat yodgorliklari oʻrganilishiga dastlabki qadamlar qoʻyildi

Turkiston xalqlari qadim tarixini oʻrganish bilan dastlab oʻz davrining taniqli sharqshunoslari, qadimshunoslari V.V. Bartold, N.I. Veselovskiy, M.S. Andreev, A.A. Divaev, N.S. Likoshin, N.G. Malliskiy, N.P. Ostroumov, V.L. Vyatkin, A.A. Semyonov kabi atoqli olimlar shugʻullanganlar va ularning aksariyati toʻgarakka a'zo boʻlganlar

Toʻgarak a'zolari tomonidan Turkiston oʻlkasi tarixi, ma'muriy tuzumi boʻyicha oʻrta asr sharq qoʻlyozma manbalari, mahalliy xalq afsonalari, maqollari, matallari, urf-odat va folklorga oid materiallar toʻplanib oʻrganishga kirishilgan boʻlsada, aslida buning zamirida Rossiya imperiyasining oʻlkada oʻz mustamlakachilik boshqaruv rejimini mustahkamlash siyosati yotar edi.

Download 1.12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4