20 Galvanik element tayyorlash. Suvdagi eritmalarni elektroliz qilish. Ishning maqsadi

3. Suv eritmalarining elektrolizi
1. Inert elektrodlar bilan suvli eritmalarni elektrolizi
Qo‘yida keltirilgan tajribalar 93-rasmda ko‘rsatilgan qurilmada bajariladi. Elektrolizyor sifatida U-shakldagi shisha (1) nay olinadi, uni shtativ (3) ga mahkamlanadi. Elektrodlar sifatida (2) qalamdan olingan grafitlar probkaga o‘rnashtirib (grafit elektrodlari o‘rniga mos metall elektrodlarini olish mumkin), elektrolizerga nogermetik holda berkitiladi. Tok manbai sifatida cho‘ntak fonari batareyasidan foydalaniladi. Hamma tajribalarda elektrolizyor yarim hajmgacha elektrolit bilan to‘ldiriladi. Har bir tajribadan oldin elektrodlarni distillangan suv bilan yaxshilab yuviladi.
1-tajriba. Qalay (II) xlorid eritmasining elektrolizi.
Ishning bajarilishi: Elektrolizyorni qalay (II) xlorid eritmasi bilan to‘ldiring. Elektrolizyorni ikki bo‘limiga grafit elektrodlarini tushiring va ularni mis simi orqali elektr manbaiga ulang. Katodda yaltiroq qalay metali kristallarini hosil bo‘lishini kuzating. Katodda qalay qaytariladimi, yoki oksidlanadimi? Katodda ketadigan reaksiyaning tenglamasini yozing.

93-rasm. Elektrolizyor uchun qurilma: 1-U-shakldagi nay; 2-elektrodlar; 3-shtativ; 4-tok manbai.

Anodda erkin xlor hosil bo‘lishini isbotlang. Buning uchun 4-5 daqiqa elektr toki o‘tkazilgandan so‘ng elektrolizyordan anodni oling va anod qismiga 3-4 tomchi kaliy yodid va kraxmal eritmalarini tomizing, ko‘k rang hosil bo‘lganini kuzating. Anodda ketadigan reaksiyaning tenglamasini yozing.

2-tajriba.Kaliy yodid eritmasining elektrolizi
Ishning bajarilishi: Konus shakldagi probirkani 3/4 hajmiga kaliy yodid eritmasini soling va 5-6 tomchi fenolftaleindan hamda kraxmal kleysteridan qo‘shing. Eritmani aralashtirib elektrolizyorga soling. Unga grafit elektrodlarni tushirib tok manbaiga ulang.
Katod va anodda eritmaning rangini o‘zgarishiga e’tibor bering. Katod va anoddagi jarayonlar tenglamasini yozing. Katod va anod bo‘limlaridagi eritmalar nima uchun ranglashdi? Anodda yod oksidlanadimi yoki qaytariladimi?
Eslatma. Tajriba tugagandan so‘ng anodni yoddan tozalash uchun natriy tiosulfat eritmasi bilan, so‘ngra distillangan suv bilan yuving.
3-tajriba. Natriy sulfat eritmasining elektrolizi.
Ishning bajarilishi: Konus shaklidagi probirkaning yarim hajmiga natriy sulfat va 1/4 hajmiga neytral lakmus eritmalaridan soling. Eritmani aralashtirib, elektrolizyorga quying. Eritmadan elektr toki o‘tkazing va ikkala qutblardan eritmani ranggi o‘zgarishini kuzating.
Natriy sulfat elektrolizidagi katod va anod jarayonlarini tenglamasini yozing. Katod va anodda qanday moddalar ajraladi. Katod va anod bo‘limlaridagi lakmus rangining o‘zgarishini tushintiring.