20-ma’ruza: Qurilish mashinalari SaroYini tashkil etish va undan foydalanish

20.3. Qurilish mashinalari ishining ko‘rsatkichlari va ularni hisoblash usullari

Konstruktiv – xisobiy ish unumdorligi (Px) mashinaning xisobiy tezliklari va kuchlaridan tula foydalanilgan konkret ish sharoitlarini xisobga olmagan xolda uning 1 soat xakikiy ish vaktida bajargan ishi bilan xarakterlanadi.

Materialni uzluksiz okim tarzida surib turuvchi uzluksiz ishlaydigan mashinalar uchun:
Px =3600 Fx.
bu yerda:

• 
  material okimining xisobiy kesimi.
  
• 
  material porsiyasining joylashish kadami,
  
• 
  bir porsiya materialning xajmi,
  
• 
  materialning xisobiy xarakat tezligi,
  
• 
  tashiladigan materialning xajmiy massasi,
  
• 
  1 soat ish vaktidagi sikllar soni
  
• 
  siklning xisobiy davomiyligi, sek.
  

Texnikaviy ish unumdorligi (Pt) mashinaning ma’lum sharoitda bir soat uzluksiz maksimal ishlash imkoniyati bilan aniklanadi. Uni aniklashda real sharoitlar: siklning davomiy- ligi, kovsh xajmining tulishi, materialga ishlov berish protsessi- da xajmining oshish imkoni va x.k.larning ta’siri xisobga olina- di.
Ekspluatatsion ish unumdorligi (Pe) xam texnikaviy ish un- umdorligi kabi aniklanadi, ammo bunda mashinadan ma’lum vakt mobaynida foydalanish koeffitsienti xisobga olinadi.
Elektrik yuritma statsionar mashinalar, shuningdek, kup- gina kuchma kurilish mashinalarida kullaniladi. Elektrik yurit- maning asosiy afzalliklari: tejamli,elektrik dvigatellarni ish bajaruvchi organlarga murakkab uzatish tizimlarisiz bevosita urnatish mumkin, distansion boshkarish va avtomatlashtirishning imkoni bor, ishga doim shay turadi, yurgizib yuborish oddiy, bosh- karish kulay.
Elektrik yuritmali mashinaning kamchiligi elektr energiya- ni tashki energiya manbaidan olishidir.
Ichki yonuv dvigatellari kuchma kurilish mashinalarida keng kulamda kullaniladi. Afzalliklari : tashki energiya manbaiga boglik bulmaydi, ishga doimo shay turadi, kuvvat birligiga tugri keladigan ogirligi uncha katta emas. Kamchiliklari: dvigatel valining aylanish yunalishini uzgartirish mumkin emas, uta yuklamaga uncha chidamaydi, xavo sovuk vaktlariga yurgizib yuborish kiyin.
Gidravlik yuritmaning afzalliklari: uzatilayotgan kuvvat biriligiga tugri keladigan ogirligi kichik, f.i.k. yukori, tezlikni pogonasiz rostlash diapazoni keng, ijro mexanizmlarini istalgan vaziyatga kuyish mumkin, boshkarish va xizmat kursatish oddiy, puxta va yukori momentli xillarga bulinadi.
Pnevmatik yuritma kuch jixozi sifatida uncha kup ishlatil- maydi. Uning jixoz-lari kompressordan keladigan sikilgan xavo bilan ishlaydi. Pnevmatik yuritmaning afzalliklari: jixozlar sillik ishlaydi, tuzilish sxemasi ancha oddiy, buzilmay ishlaydi. Kamchiligi: bosimning pasayishi va sikilgan xavo suzishi natijasida f.i.k. kichikligi.