20-Mavzu. Valyutadagi hisob-kitoblar. Shartli birliklardagi hisob-kitoblar Reja

20-Mavzu. Valyutadagi hisob-kitoblar. Shartli birliklardagi hisob-kitoblar

Reja:

1.Pul mablag‘larining turkumlanishi va ularning buxgalteriya xisobini

yuritishdagi urni.
2. Bankdagi xisob-kitob scheti muomalalarining xisobi.
3. Bankdagi valyuta scheti muomalalarining xisobi.
4. Boshqa pul mablag‘larining xisobi.

1. 
   .Pul mablag‘larining turkumlanishi va ularning buxgalteriya xisobini yuritishdagi urni va ahamiyati.
   

Korxonalarga pul mablag‘larining buxgalteriya xisobini yuritish kup jixatdan ularning turkumlanishiga bog‘liq. Chunki pul mablag‘larining qaysi manbalardan kelib tushishi va qaysi yunalishlar buyicha sarflanishini taxlil qilish asosida ulardan samarali va maqsadga muvofik foydalanish mumkin.

Xozir amaliyotda pul mablag‘lari quyidagicha turkumlanadi:

1. 
   valyuta turlari.
   
2. 
   qaysi joyda saklanishi.
   
3. 
   qaysi maqsadlarga sarflanishi.
   
4. 
   qaysi manbalardan kelib tushishi.
   
5. 
   pul mablag‘lari turlari.
   

Respublikamizda xujalik subhektlariga nafaqat Uzbekiston milliy valyutasi sumda balki boshqa chet el valyutalarida ҳam banklarda xisob rakamlarini ochish imkoniyatlari berilgan. Uzbekiston Respublikasi Markaziy bankining qaroriga kura barcha xujalik subhektlari 1999 yil 1 iyulidan bir necha banklarda uzlarining xisob rakamlarini turli valyutalarda ochish imkoniyatiga ega buldilar.

Respublikamizda xujalik subhektlariga nafaqat Uzbekiston milliy valyutasi sumda balki boshqa chet el valyutalarida ҳam banklarda xisob rakamlarini ochish imkoniyatlari berilgan. Uzbekiston Respublikasi Markaziy bankining qaroriga kura barcha xujalik subhektlari 1999 yil 1 iyuldan bir necha banklarda uzlarining xisob rakamlarini turli valyutalarda ochish imkoniyati berildi. Pul mablag‘larini valyutalarning turlari buyicha guruҳlash ular xisobini tug‘ri tashkil qilish imkoniyatini beradi. Ushbu guruҳlar korxonalarning buxgalteriyasida sintetik, subschet va analitik schetlarni yuritish uchun asos kilib olinadi va korxonalarning xisob siyosatining tarkibiy kismi bulgan ishchi schetlar rejasida uz aksini topadi.

Buxgalteriya xisobining amaldagi schetlar rejasida pul mablag‘larining xisobi asosan ularning qaysi joyda saklanishi buyicha yuritiladi.
Pul mablag‘larining qaysi joyda saklanishi buyicha quyidagicha turkumlash mumkin:

1. 
   Korxona kassasida saklanayotgan pul mablag‘lari.
   
2. 
   Bankdagi xisoblashish schetida saklanayotgan pul mablag‘lari.
   
3. 
   Bankdagi valyuta schetida saklanayotgan pul mablag‘lari.
   
4. 
   Banklardagi maxsus schetlardagi pul mablag‘lari.
   
5. 
   Yuldagi utkazmalar.
   

Ushbu belgi buyicha guruҳlashning pul mablag‘larining buxgalteriya xisobini yuritishdagi aҳamiyati shu bilan ҳarakterlanadiki, ular pul mablag‘lari kaerda kanday summada kimning javobgarligida saklanayotganligi, shuningdek ularning ҳarakati tug‘risida aniq mahlumotlar olish imkoniyatini beradi. Ushbu mahlumotlar asosida korxonaning boshqaruv apparati pul mablag‘laridan samarali foydalanishni tahminlovchi optimal boshqaruv qarorlarini qabul qilish imkoniyati vujudga keladi.
Korxona pul mablag‘larining qaysi maqsadlarga sarflanishi buyicha guruҳlash aloҳida aҳamiyatga ega. Chunki pul mablag‘larini qaysi maqsadlarga kanday summalarda sarflash korxona iktisodiyotining rivojlanishiga bevosita tahsir kursatadi.
Pul mablag‘larini qaysi maqsadlarga sarflanishi buyicha guruҳlash buxgalteriya xisobi amaliyotida unchalik keng qullanilmaydi. Bozor munosabatlarining shakllanishi va uning tobora chukurlashuvi korxonalarning moliyaviy xisobotlarini xalkaro standart talablari asosida ishlab chikish zaruriyatini vujudga keltirdi. Shuning uchun ҳam Respublikamizda 2002 yil 27 äåêàáðäagi 140-sonli Uzbekiston Moliya vazirligi tomonidan tasdiklangan korxonalarning moliyaviy xisoboti mazmuni va shakli jixatidan xalkaro standart talablariga ancha yakinlashtirilgan. Ushbu moliyaviy xisobot va uning shakllari asosan tashki foydalanuvchilarning korxona faoliyati buyicha mahlumotlarga bulgan extiyojini kondirishga karatilgandir. Ushbu moliyaviy xisobotda birinchi marotaba korxonalarning faoliyat turlari buyicha ҳarajat va daromadlari tug‘risidagi mahlumotlari keltirilgan. SHuningdek amaldagi moliyaviy xisobotda pul okimlari tug‘risida maxsus xiosbot shakli mavjud bulib unda pul okimlari operatsion investitsiya va moliyaviy faoliyat buyicha guruҳlanishi majburiy kilib kuyilgan. Ushbu xisobot shakli korxonalarning pul mablag‘larining qaysi maqsadlarga sarflanishi tug‘risida mahlumot beradi.