22-mavzu. Elektron hukumat

Elektron hukumat - bu davlat, fuqarolar va tadbirkorlik o'rtasidagi, shuningdek davlat organlarining o'zaro munosabatining yagona mexanizmi. Ushbu mexanizm axborot-kommunikatsiya texnologiyalari - bir-biri bilan integratsiyalashgan veb- saytlar, axborot tizimlari, ma'lumotlar bazalaridan faol ravishda foydalanadi.
Oddiy qilib aytganda, elektron hukumat davlat idoralari bilan aloqani osonlashtiradi, navbatlar kamayishiga yordam beradi, maʻlumotnomalar, guvohnomalar, litsenziyalar va boshqa hujjatlarni olish jarayonini soddalashtiradi, barcha tomonlarga - davlat idoralariga, tadbirkorlarga va oddiy fuqarolarga yanada samarali ishlashga yordam beradi.
Elektron hukumat - bu davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatini tashkil etishning yangi shakli bo'lib, u axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan keng foydalanilganligi sababli tashkilotlar va fuqarolar tomonidan davlat xizmatlaridan foydalanishda va davlat organlari faoliyati natijalari to'g'risidagi ma'lumotlarni olishda samaradorlik va qulaylikning sifat jihatidan yangi darajasini ta'minlaydi.
Elektron hukumat quyidagilarga imkon beradi:

• 
  aholi va tadbirkorlarga osonroq va tezroq xizmatlar ko'rsatish;
  
• 
  o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish jarayoniga fuqarolarni faolroq jalb qilish;
  
• 
  fuqarolarning texnologik savodxonlik darajasini oshirish;
  
• 
  mamlakatni boshqarish jarayonida saylovchilar faolligini oshirish;
  
• 
  fuqarolarning geografik joylashuvi ta'sirini kamaytirish.
  

Elektron hukumat quyidagilarni ta'minlaydi:

• 
  samarali va kamchiqim ma'murlik;
  
• 
  jamiyat va hukumat o'rtasidagi munosabatlarning tubdan o'zgarishi;
  
• 
  demokratiyani takomillashtirish va hokimiyatning xalq oldidagi javobgarligini oshirish.
  

Elektron hukumat foydalanuvchilari taʻkidlagan eng muhim afzalliklardan biri bu hujjatlarni o'z uyidan yoki ofisidan chiqmasdan to'ldirish, har qanday, hatto to'lov operatsiyalarini kompyuterdan uzoqlashmasdan amalga oshirish, hujjatlar va byurokratik to'siqlarni kamayganligidir.
Elektron hukumat elementlarining joriy etilishi davlat boshqaruvi samaradorligini, davlat protseduralarining shaffofligini oshirishi va ehtimol, davlat xizmatchilari safidagi korruptsiya darajasining sezilarli pasayishiga olib kelishi kutilmoqda.
Odatda, fuqarolar virtual bo'lsa ham, rasmiylarga aniq murojaat qilish huquqiga ega bo'lishadi.
Elektron hukumat xizmatlari allaqachon ishlamoqda. Davlat organlarida va boshqa jamoat joylarida ellikka yaqin terminallar o'rnatildi, ularning yordamida mavjud davlat xizmatlari ro'yxati bilan tanishish mumkin.
Elektron hukumat - bu davlat o'z funksiyalarining ko'p qismini, barcha asosiy xizmatlarini elektron shaklga o'zgartiradigan mafkura. Elektron hukumatning jamoat vazifasi - bu davlatning biznes bilan, davlatning shaxs bilan va davlatning boshqaruv organlari tarkibidagi o'zaro hamkorligidan iborat.
Shuning uchun elektron hukumat tarkibidagi asosiy modellar to'rtta munosabatdan iboratdir:

• 
  G2C - davlat va fuqarolar o'rtasida (Government-to-Citizens),
  
• 
  G2B - davlat va biznes o'rtasida (Government-to- Business),
  
• 
  G2G – davlat hokimiyatining turli tarmoqlari o'rtasida (Government-to- Government),
  
• 
  G2E - davlat va davlat xizmatchilari o'rtasida (Government -to- Employees) 2017 yilga kelib dunyoda elektron hukumatning 4 modeli ma'lum va qo'llaniladi:
  
• 
  Kontinental-Yevropa modeli
  
• 
  Angliya-Amerika modeli
  
• 
  Osiyo modeli
  
• 
  rus modeli
  

Kontinental-Yevropa modeli. Ushbu model Yevropa Ittifoqining barcha mamlakatlari tomonidan talablari bajarilishi kerak bo'lgan millatlararo institutlarning mavjudligi bilan tavsiflanadi; yagona valyutada, yagona axborot makonida, yangi yagona Konstitutsiyani tayyorlashda va boshqalarda namoyon bo'ladigan yuqori darajadagi integratsiya; Yevropa axborot makonidagi axborot munosabatlarini tartibgasoluvchi qonunchilik. Ushbu modelda texnologiyadan foydalanish, avvalambor, fuqaro-foydalanuvchilarining ehtiyojlariga yo'naltirilgan.
Angliya-Amerika modeli. Model AQSh, Kanada va Buyuk Britaniyada keng qo'llaniladi. Qo'shma Shtatlarda fuqarolarga hukumat to'g'risida ma'lumot beradigan axborot supermagistrallari yaratildi. Barcha xizmatlar ochiq, oshkora va hukumat aholi oldida katta mas'uliyatni oʻz zimmasiga yuklaydi. Buyuk Britaniyada elektron fuqarolar, elektron biznes, elektron hukumat deb nomlangan dasturda ishlanadi. “Axborot asrida jamiyatga xizmat ko'rsatishning strategik kontseptsiyasi” mavzusida quyidagi muammolarni hal etishga e'tibor qaratilmoqda: ko'rsatilayotgan xizmatlar ko'lamini kengaytirish, ijtimoiy axborotdan yanada samarali foydalanish, to'liq qamrab olish uchun sharoit yaratish. Buyuk Britaniya uchun asosiy maqsad davlat xizmatchilarini odatdagi ishlardan ozod qilishdir.
Osiyo modeli. Ushbu model boshqaruvning o'ziga xos turiga bogʻliq. Asosiy e'tibor aholining axborot ehtiyojlarini qondirish, madaniyat va ta'lim tizimiga axborot texnologiyalarini joriy etishga qaratilmoqda. Butun mamlakat ichida yagona axborot makonining yaratilishi nafaqat davlatning mavqeini mustahkamlaydi, balki demokratiyaning asosiy tamoyilini amaliy tekislikka qo'yadi: xalq hokimiyatning manbai va tashuvchisi.
Rossiya modeli. Dasturning asosiy maqsadlari iqtisodiyot, davlat va mahalliy boshqaruvning samaradorligini oshirish, axborotdan erkin foydalanish va zarur xizmatlarni olish uchun sharoit yaratishdir. Umuman olganda, dastur to'qqizta yo'nalishda rivojlanishni ko'zda tutadi, ularning asosiy yo'nalishlari organlar faoliyatida ochiqlikni ta'minlash, davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari va mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlari faoliyatini takomillashtirishdir.
Elektron hukumat modellarining kamchiliklari, ayniqsa ularni ishlab chiqishning dastlabki bosqichlarida an'anaviy davlat va shahar xizmatlarini elektron shaklga o'tkazishning haddan tashqari "mexanik" usulini o'z ichiga oladi. Davlat xizmatlarining elektron shakliga o'tish samarasiz va eskirgan me'yoriy hujjatlarni aniqlashni, ularni bekor qilish bo'yicha chora-tadbirlarni amalga oshirishni, yangi qonunlar, buyruqlar va qoidalarni tuzatish va ishlab chiqishni o'z ichiga olmaydi - chunki bu muvofiqlashtirishning murakkab jarayonini tashkil etishni talab qiladi ekspert ishi va qoidalar yaratish jarayonlari va bu ish uchun vaqt.
Elektron hukumatni yaratish bo'yicha ishchi guruhlar asosan byudjet mablag'lari hisobidan moliyalashtiriladi, ular asosan davlat xizmatchilari tomonidan boshqariladi va ekotizimning boshqa ishtirokchilari bilan murosani izlash kutilmaydi yoki qiyinchilik bilan amalga oshiriladi. Davlat xizmatlarini avtomatlashtirishga bunday texnokratik yondashuv, shubhasiz, fuqarolar va tashkilotlar tomonidan ulardan foydalanish qulayligini oshirib, natijada ishbilarmonlik muhitini sezilarli darajada yaxshilamaydi va sub'ektlar o'rtasidagi o'zaro aloqalarning mazmunini o'zgartirmaydi.
Shu sababli, elektron hukumatning yangi modellarini izlash jarayoni to'xtamaydi, bu esa axborot jamiyati kabi yangi paradigmalar paydo bo'lishida namoyon bo'ladi.
Elektron hukumat an'anaviy hukumat qo'shimchasi yoki analogi emas, balki faqat davlat xizmatlarini ko'rsatish samaradorligini oshirish maqsadida axborot- kommunikatsiya texnologiyalaridan (AKT) faol foydalanishga asoslangan o'zaro munosabatlarning yangi usulini belgilaydi.
Kelajakda elektron hukumat "bir oyna" bugungi kunga nisbatan dolzarb bo'lib qoladi. Ushbu tendensiya ijtimoiy tarmoq web 2.0 rivojlanishining natijasi bo'ladi. Ushbu texnologiyalar siyosiy aloqa imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi va hukumat, biznes soxasi va fuqarolar o'rtasida yangi integratsiya shakllariga erishishga imkon beradi .
Hozirda elektron hukumatning yagona kontseptsiyasi mavjud emas. Fuqarolar va korxonalar axborot jamiyati hukumatidan kutishlari mumkin bo'lgan yagona umumiy talablar to'plami mavjud. Iste'molchilarning turli toifalarini tranzaktsiyalar narxini pasaytirish, davlat idoralari bilan o'zaro aloqalarni osonroq, tezroq va qulayroq qilish
uchun ma'lumot olishning yanada samarali vositalarini olishga bo'lgan umumiy intilish birlashtiradi.
Shunday qilib, elektron hukumat quyidagi asosiy maqsadlarga ega:

• 
  aholi va biznesga davlat xizmatlarini ko'rsatishni optimallashtirish;
  
• 
  barcha saylovchilarning mamlakatni boshqarish jarayonlaridagi ishtiroki darajasini oshirish;
  
• 
  fuqarolarga o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish imkoniyatlarini qo'llab-quvvatlash va kengaytirish;
  
• 
  fuqarolarning texnologik xabardorligi va malakasining o'sishi;
  
• 
  geografik joylashuv omilining ta'sirini kamaytirish.
  

Shunday qilib, elektron hukumat yaratish nafaqat samaraliroq va kam xarajatli boshqaruvni, balki jamiyat va hukumat o'rtasidagi munosabatlarning tubdan o'zgarishini ham ta'minlashi kerak. Oxir oqibat, bu demokratiyani takomillashtirishga va hokimiyatning xalq oldidagi javobgarligini oshirishga olib keladi.