24 Klassik iqtisodiy maktabg’a muxolif g’oyalarning’ vujudg’a kelishi. Tayanch tushuncha va iboralar Maltus; arifmetik va g’eometrik prog’ressiya; «aholi nufusi nazariyasi»

24 - Klassik iqtisodiy maktabg’a muxolif g’oyalarning’ vujudg’a kelishi.


Tayanch tushuncha va iboralar
Maltus; arifmetik va g’eometrik prog’ressiya; «aholi nufusi nazariyasi»; tuproq unumdorlig’i pasayishi qonuni; inqirozlar; senior; tiyilish; so’ng’g’i soat nazariyalari. Sey, «bozorlar qonuni», ishlab chiqarishning’ uch asosiy omili; foydalilik; Iqtisodiy romantizm; mayda ishlab chiqarish; yirik sanoat; doktrina; sintimintal; liberal; eklektik; reakstion; uchinchi shaxslar; xalq banki; ishchi puli; anarxizm.


Asosiy savollar

1. 
   XIX asrning’ II-III chorag’idag’i ijtimoiy iqtisodiy vaziyat
   
2. 
   Ang’liyadag’i namoyondalarining’ G’’oyalari
   
3. 
   Franstiyadag’i namoyondalarning’ G’’oyalari
   

1. 
   XIX ASRNING’ II-III ChORAG’IDAG’I IJTIMOIY IQTISODIY VAZIYaT
   

XVIII-XIX asr boshlaridag’i sanoat to’ntarishi katta ijtimoiy-iqtisodiy o’zg’arishlarg’a olib kelish bilan birg’a, A. Smit ta’limotini turlicha tanqid qiluvchi nazariy maktablarni shakllanishig’a etarli zamin tayyorladi. Bu nazariy maktablar umuman klassik iqtisodiy maktabg’a muxolif bo’lib uch asosiy yo’nalishda: iqtisodiy romantizm, xayoliy sostiolizm, nemis tarixiy maktabi (ijtimoiy-tarixiy) yo’nalishida rivojlandi. Bularning’ asosiy vakillari klassik iqtisodiy maktabg’a qarshi chiqish bilan birg’a ulardan o’zg’acha jamiyatning’ nisbatan ideal ijtimoiy-iqtisodiy tuzilish modelini taklif qildilar.

Ma’ruzaning’ shu va keying’i soatlarida klassik iqtisodiy maktabg’a qarama-qarshi G’’oyalarning’ ba’zilari bilan yaqindan tanishamiz.
Kapitalistik rivojlanishdan orqada qolg’an va mayda tovar ishlab chiqarish ustun bo’lg’an sharoitda sanoat to’ntarishi davrig’a kirayotg’an mamlakatlarda bu tuzumni tanqid qilib, ung’a mayda ishlab chiqaruvchilar manfaatini nisbatan berg’an iqtisodchilarni paydo bo’lishi tabiiy bir xol edi. Mayda ishlab chiqaruvchilar nazaryotchilar klassik iqtisodiy maktabg’a ham, hayoliy-sostialistlarg’a ham bab-barovar teng’ qarshi turuvchi iqtisodiy ta’limotni ilg’ari surishg’a intildilar. Ular kapitalistik jamiyatning’ mayda tovar ishlab chiqarishni sqib chiqarish yollanma mehnatni keng’aytirish bilan boG’’liq bo’lg’an ko’pg’ina belg’ilarini tanqid qilib, xususiy mulkchilikni sohibkorlik erkinlig’ini yoqlab chiqadilar.

2.