28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

Buxgalteriya balansi
Moliyaviy hisobot tizimida balans markaziy o’rin egallaydi. Yillik hisobot tartibida unda katta o’zgarishlar sodir bo’ldi, chunki xalqaro operatsiyalar talablariga yaqinlashdi va bozor munosabatlariga reyting mazmuni ichki va tashqi foydalanuvchilar (aktsioner, tahsischi, sarmoya yuboruvchi kreditorlar, banklar va boshqalar)ga undan foydalanish imkoniyatini beradi. Ichki va tashqi qiziquvchilar uchun korxona faoliyatining moliyaviy natijalari, uning moliyaviy barqarorligi, kreditor qarzlarning hajmi, bank ssudalari bo’yicha qarzlari to’g’risidagi ma’lumotlar zarur.
Korxona ichida balansda keltirilgan axborotlar ho’jalik faoliyatini tahlil etish xarajatlar va yo’qotishlarni qisqartirish rezervlarini qidirib topishi, korxona tasarrufida holadigan sof foyda hisobidan to’lanadigan jarimalar, burdsizliklar sabablarini bartaraf etish uchun keng qo’llaniladi.
Yillik hisobotga tushuntirish xati, korxona rahbarining faoliyatining yo’nalishi to’g’risidagi Ma’ruzasi ilova hilinadi. Bu korxonaning asosiy analitik hujjatlaridan biri bo’lib hisoblanadi. Bunda asosiy ko’rsatkichlar bo’yicha reja bajarilishiga tahsir etuvchi quyidagi omillar ochib tashlanadi: miqdori, assortimenti, sifati, mahsulot sotish hajmi, foyda summasi, tannarxni pasaytirish, mehnat unumdorligini oshirish, samaradorlik, ilmiy konstruktorlik ishlarining natijalari, istiqbollari va shu kabilar. Tushuntirish xatining mazmuni ishlab chiqarishni tashkil etish va texnologiya xususiyatlari bilan belgilanadi.
O’z.R. AV tomonidan 2003 yil 24 yanvarda ro’yxatga olingan O’z.R. MVning 2002 yil 27 dekabdagi 140sonli buyrug’i bilan moliyaviy hisobotlarning yangi shakllari tasdiqlangan. Ushbu buyruq bilan tasdiqlangan balansning yangi shakli
mazkur darslikning balans to’g’risidagi bobida keltirilgan250
Konsolidallashgan balans
Moliyaviy hisobotlar tuzishning asosiy maqsadi ona qizaloq kompaniyalar faoliyatini yagona ho’jalik tashkilotidek Konsolidallashgan hisobotlar tuzish ham hizalo: qo’yilgan investitsiyalar hisobi 8 BHMS bilan tartibga balansda ona va uning barcha birga qo’shib ko’rsatiladi. Konsolidallashgan balansni tayyorlashda ona va qizaloq kompaniyalarning tegishli moddalar birlashtiriladi. Ona va qizaloq kompaorasida sodir bo’lgan muomalalar natijasi Masalan, bir kompaniya ikkinchi kompaniyadan bo’lgan qarz! lishi yoki ular orasidagi oldi sotdi muomalalari. Hisobot tuzishda komttaniya bilan qizaloth kompaniyalar orasidagi bunday muomalalar larning umumiy jamida aks ettirilmaydi, chunki oldi sotdi muomalalari, to’lash va uni olish kompaniya ichidagi pul mablag’’larini ko’paytirib hisoblashni yo’hotish maqsadida bir qancha muomalalar faqat hisobotni tayyorlash jarayonida foydalaniladi hamda ona va kompaniyalarining buxgalteriya registrlarida aks ettirilmaydi.
Guruhlar ichidagi sal’do va guruhlar ichidagi muomalalar to’liq bartaraf qilinishi kerak.
Basharti konsolidallashda foydalanilayotgan moliyaviy z;isobotlar turli hisobot sanasiga tuzilgan bo’lsa, bosh kompaniya tuzgan moliyaviy hisobot sanasi bilan qizaloq kompaniyalar tomonidan tuzilgan hisobot sanasi orasida sodir bo’lgan ho’jalik muomalalari natijalariga tuzatish kiritish zarur. Lekin barcha hollarda ham moliyaviy hisobotlar tuzilgan sanalari orasidagi muddatning farqi uch oydan oshmasligi kerak.
Odatda bankrot holatida to’rgan qizaloq kompaniyalarning hisobotlari konsolidallashgan hisobotlar tarkibiga qo’shilmaydi.
Konsolidallashgan balans tuzish uchun ona va qizaloq kompaniyalar balanslarini ko’rib chiqamiz.