3 – Amaliy mashg’ulot mavzusi Sanoq tizimlariga oid misollar yechish

3 – Amaliy mashg’ulot
Mashg’ulot mavzusi
Sanoq tizimlariga oid misollar yechish
Yuqorida aytilganidek, telemexanik tizimlarda buyruqlar son bilan belgilanadi. Son tili o‘z alifbosiga ega. Amaliyotda deyarli butun dunyoda foydalaniladigan son tilida 0, 1, 2........9 simvollari ishlatiladi. Bu simvollar o‘nta bo‘lgani uchun sanoq tizimi o‘nlik, tizimdagi simvollar soni esa sanoq tizimlar negizi deb ataladi.

Oddiy o‘nlik sanoq tizimini olamiz. Undagi butun musbat son koeffitsiyentlari 0 dan 9 gacha bo‘lgan turli darajadagi 10 sonining yig‘indisi ko‘rinishida bo‘ladi.

Misol uchun 756 ko‘rinishdagi yozuv shuni bildiradiki, undagi son ettita yuzlik, beshta o‘nlik va oltita birlikdan iborat, ya’ni:
(1)
Odatda, hayotda sonlar biror miqdorni sanashda ishlatiladi (tokar tayyorlagan detallar soni, poyezd bosib o‘tgan kilometrlar soni va h.k.).

Umuman aytilganda miqdorni sanash uchun xohlagan negizli sanoq tizimidan foydalanish mumkin. Agar sanoq tizimi negizini “k” orqali belgilasak, unda (1) ni quyidagicha yozish mumkin:

(2)
Agar tenglikning chap va o‘ng tomondagi qismlari uchun bir xil sanoq tizimidan foydalanilsa va uning negizi ham ma’lum bo‘lsa, unda o‘ng va chap qismlardagi indekslarni yozish shart emas, ya’ni agar k=10 bo‘lsa, unda tenglik (2) qayta yoziladi va quyidagicha bo‘ladi:
(3)