3 – laboratoriya ishi. Mavzu: nomlar(indentifikatorlar). C++ Tilida ma’lumotlar va ularning turlari. O’zgarmaslar

---

3 – LABORATORIYA ISHI. 

 

MAVZU: NOMLAR(INDENTIFIKATORLAR). C++  TILIDA 

MA’LUMOTLAR VA ULARNING TURLARI. O’ZGARMASLAR. 

O’ZGARUVCHILAR. 

O`quv  mashg’ulotining  maqsadi:

Mavzu  bo`yicha  bilimlarni  kengaytirish  va 

chuqurlashtirish. 

Laboratoriya ishini bajarish tartibi: 

1. Nazariy qism bilan tanishib chiqing. 

2. C++ dasturlash tili alifbosi, muhiti, elementlari bilan tanishing. 

3. C++ dastur strukturasini tushunib olihg. 

3. Dastur strukturasi yordamida  laboratoriya ishi hisobotini tayyorlang.  

Nazariy qismi: 

Dastur – algoritmning kompyuter tushunadigan tilda yozilishidir. 

Dasturlash esa dastur tuzish jarayonidir.  

C++ tilida dastur tuzilishi umumiy holda quyidagicha bo`ladi: 

Dastur sarlavhasi;  

Nishonlar bo`limi; 

O`zgarmaslar bo`limi;  

Turlar bo`limi;  

O`zgaruvchilarni e`lon qilish bo`limi; 

Procedura va funksiyalar bo`limi;  

Dastur tanasi (yoki hisoblash bo`limi). 

Dastur  sarlavhasi  Program  xizmatchi  so`zi  bilan  boshlanib,  lotin  harfi  bilan 

boshlangan  nom  qo`yiladi.  Masalan,    Program  Dastur;  Program  d12;    Program 

kv_teng;  sarlavha  satrlari  to`g’ri,    Program  12;  Program  2dastur;  Program  dastur; 

Program d 12; Program kv-teng; sarlaha satrlari noto`g’ri yozilgan. 

O‘zgaruvchilar va o‘zgarmaslar 

Dastur  o‘zi  ishlatadigan  ma’lumotlarni  saqlash  imkoniyatiga  ega  bo‘lishi 

lozim.  Buning  uchun  o‘zgaruvchilar  va  o‘zgarmaslardan  foydalaniladi.  Dastur 

bajarilishi  jarayonida  o‘z  qiymatini  o‘zgartirmaydigan  kattaliklar  o‘zgarmaslar, 

ya’ni  konstanta  deb  ataladi.  Dastur  bajarilishi  jarayonida  o‘z  qiymatini  o‘zgartira 

oladigan kattaliklar o‘zgaruvchilar deyiladi. O‘zgaruvchi nomlari harflar yoki harf 

va  sonlardan  iborat  bo‘lishi  mumkin.  C/C++  tilida  o‘zgaruvchilarni  belgilashda 

katta  va  kichik  xarflarning  farqi  bor.  Masalan:  A  va  a  xarflari  ikki  xil 

o‘zgaruvchini bildiradi     

C++ tilining strukturasi 

Dasturda  kommentariya  (izoh)  berish    xam  ayrim  xollarda  zarurat  tug‘diradi. 

Bu  /*  bu    izox  *  /,  //  bo‘lib,  dasturni  xoxlagan  joyida  qo‘llash  mumkin. 

Kommentariyani bir necha ko‘rinishlari mavjud:  

  - bosh funksiyaning sarlavha qismidan keyin-dastur   

to‘g‘risida umumiy malumot: masala qo‘yilishi, o‘zgaruvchilar va natijalar, echish 

usullari, dastur tuzuvchining familiyasi, ismi, dastur yozilgan vaqti va versiyalari.  

 

Har bir dasturlash tili o‘z alifbosiga ega. 

C/C++tilining alfbosi maxsus simvollar, raqamlar va xarflardan iborat: 

---

-26 ta lotin harflari: | A|B|C|…|Z|;a|b|c|…|z|; 

-arab raqamlari: = 0|1|2|...|9|; 

-maxsus simvollar: =, *, /, _, |, !, #, %, $, &, ( ), { }, [ ], ^, @  

va h.k.; 

arifmetik operatsiyalar : =+, |-|,  |/|, *, %, |++|, |--|; 

Amal bajarish jarayonida butun soni butun songa bo‘lganda natija har doim 

ham  butun  chiqmaydi.  Masalan:  5/2=3  ko‘rinishda  natija  chiqadi,  agar  buni 

5/2.deb  yozsak,  u  holda  natija  2,5  chiqadi.  Modul  bo‘yicha  bo‘lish  amaliga 

to‘xtalamiz.  

....int a=3, b=8, c=0, d; 

d=b%a; //natija 2  

d=a%b; // natija 0 

d=b%c; // xatolik haqida ma’lumot.

1

 

Savol va topshiriqlar 

1. Dastur nima? 

2. Dasturlash nima? 

3. Qaysi dasturlash tillarini bilasiz? 

4. C++  dasturi  va uning imkoniyatlari haqida aytib bering. 

5. C++  dasturi strukturasini aytib bering. 

6. C++  dasturi  elementlarini sanab bering. 

7. C++  dasturi  alifbosini aytib bering.  

8. C++  dasturida  nomlar nimava ularga misollar keltiring. 

Foydalanilgan adabiyot 

J.B.  Dixit. Fundamentals  of  computer programming  and  Information texnology. 

India. 2009  (189-198 betlar). 

 

                                                            

1

J.B.  Dixit. Fundamentals  of  computer programming  and  Information texnology. India. 2009 (196-198betlar)