3-amaliy: Aylanma harakat. Aylanma harakatning asosiy kattaliklariga doir masalalar yechish

3-amaliy: Aylanma harakat. Aylanma harakatning asosiy kattaliklariga doir masalalar yechish
Masala yechish namunalari
1-masala. Tramvay yo‘lning burilish qismidan tekis tezlanuvchan harakat qilib S = 250m masofani o‘tgandan keyin uning tezligi 36 km/soatga yetdi. Tramvay harakat qila boshlagandan 40 s o‘tgandan keyin uning urinma, markazga intilma va to‘la tezlanishini toping. Yo‘lning burilish qismining radiusi R= 200m.
Berilgan. S = 250 m =250 m
=
t=40 s =40 s
a~? a_N~? a_t~?


Yechish. Boshlang‘ich tezliksiz tekis tezlanuvchan harakatda, formulaga muvofiq bo‘ladi, bu yerda a_t – urinma tezlanish. U holda

t = 40s vaqt o‘tgandan keyin tramvay erishadigan tezlik muvofiq
.
U holda muvofiq markazga intilma yoki normal tezlanish

to‘latezlanish
.


2-masala.Tasmali uzatgich asosida ishlaydigan yog‘och tilish qurilmasining g‘ildiragi chastotaga mos bo‘lgan o‘zgarmas tezlik bilan aylanayapti. Harakatlantirish tasmasi chiqib ketgan paytdan boshlab g‘ildirak tormozlana boshlaydi va burchak tezlanish bilan tekis sekinlanuvchan harakat qiladi. G‘ildirak qancha t vaqtdan keyin to‘xtaydi, u to‘xtaguncha necha n marta aylanadi?
Berilgan: =

t ~? n ~?
Yechish. Tekis sekinlanuvchan harakatda formulaga muvofiq g‘ildirakning burchak tezligi tormozlanish oxirida bo‘ladi, bu yerda – g‘ildirakning boshlang‘ich burchak tezligi. Masalaning shartiga ko‘ra bo‘lgani uchun . Ammo (1.22) va (1.23) formulalarga muvofiq . Shuning uchun

Demak, g‘ildirakning tormozlanish boshlangandan to to‘xtaguncha o‘tgan burchak yo‘li quyidagi ifodaga teng

bu ifodaga t ning qiymatini qo‘yib va ekanligini e’tiborga olib quyidagini topamiz:

bundan
.
Mustaqil ishlash uchun masalalar
1. Аylаnа bo`ylаb tеkis ҳаrаkаt qilаyotgаn moddiy nuqtаning chiziqli tеzligi 2 m/s vа burchаk tеzligi 5 rаd/s bo`lsа, mаrkаzgа intilmа tеzlаnishni аniqlаng.
2.Umumiy qoziqqа mаҳkаmlаngаn ikki shkiv rаdiuslаrining nisbаti vа gа tеng bo`lsа, shkivlаrning аylаnish burchаk tеzliklаri uchun quyidа kеltirilgаn munosаbаtlаrning qаysi biri o`rinli.
3. Moddiy nuqta egri chiziq bo‘ylab o‘zgarmas _t=0,5 m/s² tangensial tezlanish bilan harakatlanmoqda. Egri chiziqning egrilik radiusi R=3 m bo‘lgan qismida nuqta υ=2 m/s tezlik bilan harakatlansa, egri chiziqning shu qismida nuqtaning to‘la tezlanishi aniqlansin.
4. Yerning Quyosh atrofida aylanishining chiziqli tezligi υ ni toping. Quyoshning massasi M_k=2·10³⁰ kg va Yerdan Quyoshgacha bo‘lgan masofani R=1,5·10⁸ km deb oling.
5. Tramvay vagoni radiusi 50 m bo’lgan burilishda harakatlanmoqda. Agar markazga intilma tezlanish 0,5 bo’lsa, tramvayning tezligi necha ekanligini toping.
6. Bir-biridan oraliqda ikki disk mahkamlangan o‘q chastotaga mos burchak tezlik bilan aylanma harakat qilmoqda. Disk mahkamlangan o‘q bo‘ylab uchib boruvchi o‘q ikki diskni teshib o‘tadi va ikkinchi diskdagi teshik birinchisidagiga nisbatan burchakka siljiydi. O‘qning tezligi aniqlansin.
7. Aylanma harakat qilayotgan g‘ildirak gardishidagi nuqtaning , chiziqli tezligi gardishdan o‘qqa 5 sm yaqin bo‘lgan nuqtasining chiziqli tezligidan 2,5 marta katta bo‘lsa, g‘ildirakning radiusi topilsin.
8. Tekis tezlanish bilan aylanayotgan g‘ildirak harakat boshidan marta aylangandan keyin burchak tezlikka erishsa, uning burchak tezlanishi topilsin.
9. Maxovoy g‘ildirak harakat boshlanishidan o‘tgach ga mos tezlikka erishadi. G‘ildirakning burchak tezlanishi va bir minutdagi aylanish soni topilsin. Harakat tekis tezlanuvchan deb hioblansin.
10. Tekis sekinlanib aylanayotgan g‘ildirak tormozlanish natijasida 1 min davomida o‘zining tezligini dan gacha kamaytiradi. G‘ildirakning burchak tezlanishi va bu minut ichidagi aylanishlar soni topilsin.
11. Ventilyatoр chastotaga mos tezlik bilan aylanadi. Ventilyator o‘chirilganidan keyin u tekis sekinlanuvchan harakat qilib, to to‘xtaguncha 75 marta aylangan. Ventilyator o‘chirilgandan to to‘xtaguncha qancha vaqt o‘tadi ?
12. Val chastotaga mos o‘zgarmas tezlik bilan aylanadi. Val tormozlangan vaqtdan boshlab son jihatdan ga teng burchak tezlanish bilan tekis sekinlanuvchan aylanma harakat qiladi. 1) Val qancha vaqt o‘tgach to‘xtaydi ? 2) To to‘xtaguncha u necha marta aylanadi ?