3-amaliy mashg‘ulot mavzu: Atmosferaga zararli gazlarni tarqalishi va ularning ruxsat etilgan tashlanmalari me’yorlarini hisoblash

4-rasmda zaxarli moddani havoda tarqalish sxemasi ko‘rsatilgan

1. Atmosfera havosini texnologik iflosliklari;
2. Atmosfera tashlama gazlarini tozalash uskunasi;
3. Tutun chiqaruvchi yoki so‘ruvchi truba ( chiqarish manbasi).


Hisoblash uchun berilgan:
1. Trubadan chiqayotgan chiqindining umumiy balandligi (H), m
, (1)
bu yerda - truba balandligi, m;
- truba uchidan chiqarilgan mash’ala (fakel) balandligi, m;
2. - tashlama chiqayotgan balandlikdagi shamol tezligi, m/s.
3. (C_в), - Trubadan havoga chiqarilayotgan aerozol konsentratsiyasi, mg/m³;
4. ( ) - Havoga chiqarilayotgan tashlamaning umumiy summasi, m³/s.
5. (С_max), - noqulay meteorologik sharoitlarda manbadan chiqayotgan gaz-havo aralashmasi tarkibidagi zararli moddalarni er ustki havosida tarqalishining maksimal miqdori, mg/m³.
, mg/m^{3 (2)}
bu yerda: 235 - atmosferani harorat stratifikatsiya koeffitsienti;
M - trubadan chiqayotgan tashlamaning umumiy tezligi, g/s.
6. Tashlamaning umumiy tezligi quyidagicha aniqlanadi:
, g/soat (3)
(m³/s); (mg/m³) bo‘lganda
7. Trubadan chiqayotgan gaz-havoli aralashmani chiziqli tezligi
(m³/ch); F_tr (m²) bo‘lganda,
F_tr⁼0,785^. D²
, m/s (4)
8. Trubadan chiqarilayotgan mash’ala balandligi
, m (5)
bu yerda: D - truba diametri, m;
- yer ustidan 10 m balandlikdagi shamol tezligi, m/s;
r - quvur balandligiga ko‘ra shamol tezligini tuzatish koeffitsienti(1-jadval)

1-jadval

Htr,m	10	25	40	80	120	160	200
r	1,0	1,2	1,3	1,46	1,54	1,6	1,65

9. Truba balandligi aniqlanadi

(6)
10. Atmosfera havosiga chiqarilayotgan joydan yer ustki havosiga tashlanayotgan zararli moddalarni maksimal konsentratsiyasi tarqalish joyigacha bo‘lgan masofa:
(7)
Ushbu formulalar foydalanib teskari vazifani ham echish mumkin, masalan, trubani balandligini, bunda er ustki havo qatlami ifloslik tarqalayotganda sanitar me’yorlarga mos keluvchi maksimal konsentratsiya bo‘lsin.
Buning uchun tashlamalarni umumiy tezligi (4) formula orqali, so‘ngra (1) formuladan tashlamaning umumiy balandligi H aniqlanadi.
, m (8)
bu yerda: - tashlamaning sanitar me’yorlar bo‘yicha yer ustki havosida tarqalishining bir martali maksimal konsentratsiyasi.
11. Atmosferaga chiqarilayotgan chang konsentratsiyasi (C_в) ventilyatsion tashlamalar yig‘indisi ( ) va ishchi zonada zararli moddalar konsentratsiyasini REM ga bog‘liq holda hisoblanadi. Bunda:
- agar ventilyatsion tashlamalar yig‘indisi ( ) >15,0 ming. m³/soat bo‘lsa, unda С quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
(9)
va agar ( )<15,0 ming. m³/soat bo‘lsa, unda
(10)
bu yerda K - ishchi zonadagi REM ga bog‘liq koeffitsient (2-jadval).
2-jadval

REM, mg/m^3	1,0 gacha	1 dan 2,0 gacha	2 dan 4,0 gacha	4 dan 10 gacha	>10
K	0,2	0,4	0,6	0,8	1,0